منظر یادمانی جنگ : از واقع‌نمایی تا استعاره

Abstract

جنگ پدیده‌ای خوشایند نیست که یادآوری آن به جامعه، امری مطلوب باشد. اما در ورای جنبه‌های تلخ و سیاه هر جنگ می‌توان به جنبه‌های سفید این پدیده نیز نظرکرده و حتی آن‌ها را به نسل‌های نو یادآوری کرد. هر نبردی بی‌شک شاهد دلاوری، ایثار و میهن‌پرستی عده‌ای بوده است که برای این ارزش‌ها از جان خود گذشته‌اند. در این حالت، یادآوری جنگ در قالب یادمان‌ها باید به پررنگ کردن یاد این افراد، مکان‌های خاطره‌انگیز و ارزش‌های فطری و انسانی مرتبط با جنگ بپردازد. یادمان‌های جنگ به‌عنوان نمادهایی در زندگی روزمره نسل‌های جدید، قرار است خاطراتی از جنگ را زنده نگه دارد. اما این نمادها چگونه باید باشند؟ آیا روایت مستقیم یک اثر هنری از جنگ، به‌عنوان‌مثال، مجسمه یک رزمنده پاسخ مناسبی به امر «یادآوری» است؟ نمونه‌های متنوعی در سراسر جهان با این موضوع اجرا شده است. مقاله حاضر به بررسی این نمونه‌ها می‌پردازد و از خلال آن‌ها دنبال پاسخ ا مناسبی برای این پرسش است. نتایج تحقیق حاکی از آن هستند که در موضوع یادمان‌های مرتبط با جنگ، با یک طیف مواجه هستیم که یک سوی آن واقع‌نمایی و نگاه موزه‌ای است و سوی دیگر آن نگاه انتزاعی و استعاره‌ای. هرچند واقع‌نمایی ارتباط سریع‌تری با مخاطب برقرار می‌کند اما ماندگاری اثر در ذهن مخاطب به دلیل سادگی آن اندک خواهد بود. در مقابل یادمان‌هایی که دارای لایه‌های پیچیده‌تری بوده و تفسیرپذیر هستند اگرچه ممکن است در جذب اولیه مخاطب ضعیف باشند اما درگذر زمان کارکرد بهتری را به‌عنوان یک اثر یادمانی ایفا می‌کنند. بنابراین به نظر می‌رسد یادمان‌های جنگ متناظر با جنبه‌های حماسی و ارزش‌های ملی باید با بیان تمثیلی و استعاره‌ای ارائه شوند و آثاری که به یادآوری خاطرات مربوط است می‌تواند از بیان واقع‌گرایانه بهره گیرد. بررسی نمونه‌ها حاکی از آن است که انتخاب رویکرد مناسب با موضوع یادمان، در جذب مخاطب و انتقال پیام به نسل جدید موفق‌تر خواهد بود.