جایگاه منظر در توسعه پایدار

Abstract

در ابتدای بحث لازم است به یادآوری مفاهیم و تعاریف پایۀ منظر که امروزه در محافل علمی اروپا و سایر کشورها پذیرفته‌ شده‌اند، پرداخته شود. واژۀ منظر واژه‌ای چندمعنایی است که در پیوستگی عینیت ـ ذهنیت معنا می‌‌شود : از منظر مادی یا عینی که جغرافیدان‌ها و دانشمندان علوم طبیعی به آن می‌پردازند تا منظر غیر مادی یا ذهنی که برآمده از تاریخ و به ویژه هنر است. منظر در پژوهش‌ها و ادبیات علمی عبارت از ساختاری اجتماعی با ابعاد دوگانۀ مادی و غیرمادی است. امروزه در اروپا، اکثر متخصصان علمی و مسئولان خدمات مهندسی در آمایش سرزمین، به تعریفی که در کنوانسیون اروپایی منظر آمده رجوع می‌کنند : "بخشی از سرزمین، آن‌گونه که توسط جمعیت‌ها درک می‌شود و نتیجۀ عوامل طبیعی یا انسانی و روابط این دو با هم است". منظر محصول تعامل میان عوامل مادی و غیر مادی است : فعالیت‌های اقتصادی با تغییردادن بستر بیوفیزیک، منظر مادی (مواد بی‌جان و بیولوژیک، از جمله جسم انسانی) را تولید می‌کنند. در عین حال جوامع در طول تاریخ، براساس تکامل روابط اجتماعی با طبیعت، منظر را بازنمایی می‌کنند. این تغییرات در منظر مادی، به نوبۀ خود مظاهر اجتماعی منظر را تغییر می‌دهند و نیروی محرکۀ کنش و همچنین انگیزۀ کنش سیاسی می‌شود. در نتیجه جوامع براساس بازنمایی‌هایی که از دینامیک‌های خود می‌کنند، در منظر مداخله می‌کنند. توسعۀ پایدار در 1987 در گزارش برانتلند (WCED, 1987) تعریف شد، در حالی‌که پیش از آن، صحبت از توسعه در درازمدت بود و پس از آن اصطلاح انگلیسی "sustainable"در فرانسه به "durable" ترجمه شد که ترجمۀ خوب و دقیقی نیست، زیرا این واژه بیشتر به دوام و ماندگاری اشاره دارد و مفهوم مورد نظر برانتلند را نمی‌رساند. گزارش او سه رکن توسعۀ پایدار را مطرح می‌کند : - توسعۀ اقتصادی - تجدید منابع طبیعی و حفاظت از آنها - توسعۀ اجتماعی و فرهنگی، انتقال بین نسل‌ها توسعۀ پایدار در تقابل با مفهوم تولید ناخالص ملی قرار می‌گیرد (مفهوم رشد، با افزایش ثروت متوسط)