پهنه بندی یا پتانسیل فرسایش پذیری حوضه آبریز سدّ پانزده خرداد قم

Abstract

از مسائل بسیار مهم و حیاتی در نواحی بیابانی و نیمه بیابانی وجود منابع آب و استفاده مناسب از آن‌ها است. از سال‌های بسیار دور شهر قم با کمبود آب مواجه بوده است که جهت برطرف شدن این مشکل اقدام به احداث سد پانزده خرداد بین شهر قم و دلیجان کرده‌اند. این سد در معرض رسوب گذاری زیاد است. بدیهی است این رسوبات سبب پرشدن سد و کوتاه شدن عمر مفید آن می‌شود. از این رو مطالعه پتانسیل فرسایش‌پذیری در بالادست حوضه ضروری است. بنابراین از جمله اهداف اصلی این تحقیق پهنه‌بندی حوضه آبخیز با توجه به میزان حساسیت سازندها به فرسایش و نقش آن‌ها در تشکیل رسوبات جدید می‌باشد. برای این منظور ابتدا با کمک نقشه‌های توپوگرافی 1:50000، مرز حوضه آبخیز سد پانزده خرداد مشخص شد. سپس به دقت بر روی نقشه زمین شناسی 1:50000 قم-دلیجان، پیاده شد. پس از تهیه نقشه‌های زمین شناسی، آبراهه ها، بارش، ژئومورفولوژی(پیکرشناسی زمین)، شیب و نفوذپذیری خاک از حوضه مورد مطالعه، به صورت رقومی درآمدند و سپس با استفاده از تکنیک‌های امتیاز دهی و تلفیق لایه‌ها (Overlay Index)، شدت فرسایش‌پذیری به کمک سیستم GIS در حوضه آبخیز سد پانزده خرداد تهیه شد. در این مقاله مشخص گردید که واحد‌های حساس به فرسایش شدید، به صورت وسیعی اغلب در قسمت مرکزی حوضه استقرار دارد و حجم عظیمی از خاک این حوضه نیمه بیابانی، درحال رسوب گذاری در مخزن سد پانزده خرداد می‌باشد. در پایان مقاله نیز چند راهکار منطقی برای کنترل وکاهش فرسایش‌پذیری خاک عنوان شده است.