ارزیابی پایداری توسعه آب زیرزمینی در سفره چندلایه (مطالعه موردی: آبخوان استان گلستان)

Abstract

ارزیابی یک سامانه به مجموعه‌ای از شاخص‌ها که بیانگر وضعیت حال و آینده آن باشد، نیاز دارد. آبخوان‌های چندلایه به دلیل تفاوت در فرآیندهای تغذیه و تخلیه‌ی هر لایه، دارای پیچیدگی‌های خاصی است. هدف از این مقاله بررسی پایداری سفره‌های آزاد و تحت‌فشار آبخوان آبرفتی استان گلستان است. آمار مورد استفاده شامل مقادیر بارندگی ماهانه 19 ایستگاه باران‌سنجی، مقادیر رقوم سطح آب 19 چاه مشاهده‌ای در سفره آزاد و سطح پیزومتریک 19 چاه در سفره تحت‌فشار می‌باشد. در این مقاله از ترکیب یازده شاخص که بر اساس داده‌های موجود در منطقه انتخاب شده‌اند، به منظور ارزیابی پایداری استفاده شد. نتایج نشان داد با وجود عدم معناداری روند بارندگی، روند کاهشی در سطح ایستابی لایه آزاد و سطح پیزومتریک لایه تحت فشار وجود دارد. شاخص پایداری آبخوان برای لایه‌های آزاد و تحت‌فشار به ترتیب برابر 89/0 و 01/1 است که ناپایداری هر دو لایه و ناپایدارتر بودن لایه تحت‌فشار را نشان می‌دهد. البته شرایط ناپایدار لایه تحت‌فشار تحت پوشش ذخایر آب زیرزمینی غیرتجدیدشونده موجود در آن قرار گرفته است. بر اساس شاخص قابلیت توسعه بهره‌برداری برابر 26/0، طرح‌های توسعه منابع آب با در نظر گرفتن محدودیت‌های موجود در کمیت و کیفیت آب قابل اجرا است. همچنین شاخص توان بازیابی آبخوان برابر 82/2 نشان می‌دهد هر دو لایه توان بازیابی خوبی دارند و در صورت بهبود عوامل محیطی تاثیرگذار، با سرعت نسبتاً بالایی به حالت پایدار بازمی‌گردند. بر اساس نتایج، منطقه مورد مطالعه با وضعیت کمبود آب مواجه است که به معنای محدودیت در توسعه اقتصادی، سلامت و بهداشت جوامع انسانی می‌باشد.