جهانی شدن، فرصتها و چالشهای هویت ملی و قومی در استان آذربایجان غربی

Abstract

در سالهای اخیر، واژة جهانی شدن یکی از پرکاربردترین واژه های عرصة سیاست گذاری اقتصادی، فرهنگی و سیاسی داخلی و بین المللی کشورها و نیز موضوع بحثهای آکادمیک و ژورنالیستی بوده است. جهانی شدن، نمایانگر گسترش دامنة کنش و واکنش انسان، و اجتماعات انسانی در پهنة کرة زمین است. گستردگی زوایای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی فرآیند جهانی شدن از زوایای مختلف بر زندگی اجتماعی و فردی انسانها تأثیر گذاشته است. همچنین مرزهای فرهنگی و هویتی کشورها نیز تحت تأثیر جدی این پدیده قرار گرفته و باعث شده که هویت‌های ملی با چالشهای اساسی روبرو شوند. فرآیند جهانی شدن و نفوذپذیر شدن مرزها، نه تنها موجب کاهش سطح اقتدار و حاکمیت دولتها می‌شود، بلکه موجب تقویت خرده فرهنگها و تحریک آنها نیز می گردد و با اولویت بخشی به هویتهای فروملی، موجبات تقویت گرایشهای گریز از مرکز را فراهم می کند؛ چرا که سازمانهای متعددی تحت عناوین بشردوستانه و حافظ حقوق اقلیتها بر حکومتها فشار وارد می کنند. هویتهای فروملی در گذشته دارای محدودیت زیادی در زمینة تکثیر و پخش اطلاعیه ها و کتب و جزوات خود بودند، ولی امروزه به راحتی از طریق فضاهای مجازی به این امر مبادرت می کنند. جهانی شدن علاوه بر تقویت خودآگاهی محلی، به یکسان سازی فرهنگ کشورهای مختلف از طریق تضعیف هویت ملی می پردازد؛ یعنی فرآیند جهانی شدن کارکردی دوگانه دارد که از یک سو با پذیرش نظام ارزشی خرده فرهنگها، جهان را به سوی کثرت گرایی فرهنگی سوق می دهد که نتیجۀ آن بروز و طرح هویت‌های قومی در جهان می شود و از سوی دیگر با برجسته کردن فرهنگ مسلط، بر دیگر فرهنگها تأثیر می‌گذارد. بدین ترتیب می توان گفت که جهانی شدن همچون هر پدیدۀ دیگری در ذات خود فرصت و چالشهایی دارد و کشورها و جوامع می توانند با شناخت دقیق آن از فرصتهای آن به نفع خویش سود ببرند و از چالش‌های آن برحذر باشند.