عینیت و ترادف معنایی به مثابه نظریه ابتکاری ابن سینا در محذور امتناع انتزاع کثیر از واحد در تعلیقات

Abstract

نگاشت حاضر پژوهشی است در باب عینیت و ترادف معنایی صفات به مثابه نظریه ابتکاری ابن سینا در محذور امتناع انتزاع کثیر از واحد که با تکیه بر تعلیقات انجام گرفته است. شیخ الرئیس برای از میان برداشتن محذوراتی همچون تکثر در ذات الهی و انتزاع کثیر از واحد، ناگزیر است ابتدا تکثر در صفات را حل کند. ابن­سینا برخلاف متکلمان باورمند به عینیت ذات با صفات و عینیت صفات با صفات شده­است. وی بر این باور است که ذات الهی از نظر مصداق و مفهوم، عین علم او و علم او عین قدرت او و قدرت او عین اراده­ی او است و این رویکرد برگرفته از پیش­فرض امکان ناپذیری انتزاع مفاهیم متعدد از مصداقی است که از همه جهات بسیط است. در پایان، با روش تحلیلی – عقلی بر مبنای تعلیقات، این نتیجه حاصل شد که ابن­سینا برای رهایی از محذور امتناع انتزاع کثیر از واحد، می کوشد با قائل شدن به ترادف معنایی صفات با ذات و صفات با صفات، تکثر در ذات را با حفظ انتساب صفات به حق تعالی از میان بر­دارد. نگارندگان اما علی رغم باور به ابتکاری بودن و اهمیت دیدگاه شیخ الرئیس، معتقدند این دیدگاه با چالش هایی روبرو است که از جمله آنها می توان به غفلت از تأکید بر اختلاف مفهومی صفات با هم به دلیل اهمیت تنوع، تکثر و کارکرد صفات الهی، اشاره کرد.