سنگ‏‌شناسی، زمین‏‌شیمی و سنگ‌زایی آندزیت‏‌های دوپیروکسن‌دار شمال‌باختری ورزقان (شمال‌باختری ایران): شاهدی بر ماگماتیسم کالک‌آلکالن در محیط پسابرخوردی

Abstract

منطقة بررسی‌شده در استان آذربایجان شرقی و در شمال‌باختری شهر ورزقان جای دارد. این منطقه در پهنة آتشفشانی اهر- ارسباران است که خود بخشی از یک واحد تکتونو- ماگمایی بزرگ به‌نام فلات بلند ایرانی- ترکی به‌شمار می‌رود. سنگ‏‌های آتشفشانی بررسی‌شده جوان‌ترین تظاهرات آتشفشانی منطقه هستند و از روانه‏‌های آندزیتی و نهشته‏‌های آذرآواری مربوطه ساخته شده‌اند. بافت غالب این سنگ‏‌ها بافت پورفیری است و پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن و ارتوپیروکسن از فنوکریست‏‌های اصلی آنها به‌شمار می‌روند. این سنگ‌ها سرشت کالک‌آلکالن تا کالک‌آلکالن پتاسیم بالا دارند و در نمودارهای عنصرهای خاکی کمیاب بهنجارشده به ترکیب کندریت، الگوی کم شیب (La_N/Yb_N = 54/7- 21/5) با آنومالی منفی ضعیف در عنصر یوروپیم (Eu/Eu*= 89/0- 82/0) نشان می‌دهند. در نمودارهای چندعنصری بهنجارشده به ترکیب MORB، غنی‌شدگی در عنصرهای کمیاب خاکی سبک و عنصرهای لیتوفیل بزرگ یون (مانند: Ba، Th، K و Sr) نسبت به عنصرهای کمیاب خاکی سنگین و عنصرهای با شدت میدان بالا و نیز آنومالی منفی در عنصرهایی مانند Ta، Nb و Ti نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها از ویژگی‌های ماگماهای وابسته به فرورانش هستند. یافته‌های به‌دست‌آمده از بررسی‏‌های سنگ‏‌شناسی سنگ‏‌های بررسی‌شده و مقایسه آنها با سنگ‏‌های هم‌سرشت در دیگر بخش‌های فلات بلند ایرانی- ترکی (آرارات و سهند) بر این نظر صحه می‌گذارند که ماگمای مادر سنگ‏‌های آندزیتی شمال‌باختری ورزقان در یک محیط پسابرخوردی از ذوب‌بخشی گوشتة سنگ‌کره‌‌ای زیرقاره‌ای پدید آمده است که پیش از این با سیال‌های آزادشده از تختة ‌فرورو متاسوماتیزه ‌شده است و در هنگام بالاآمدن به سطح زمین با پوستة قاره‌ای بالایی نیز آلایش پیدا کرده است.