ارزیابی عوامل مؤثر بر ناپایداری سکونتگاه‌های غیر رسمی بر اساس نظر مطلعان و ذینفعان کلیدی (مطالعۀ موردی: محلات حاشیه‌نشین شهر یزد)

Abstract

تبیین موضوع: در حال حاضر یکی از مهمترین چالش‌های پیش­روی مدیریت شهری، اسکان غیررسمی است. این پدیده از پیامدهای نامطلوب شهرنشینی در جهان معاصر است که به ویژه در نتیجه صنعتی­شدن شتابان و نابرابری‌های منطقه‌ای شکل گرفته و به دلیل محرومیت و عدم برخورداری سکونتگاه‌های غیررسمی از تسهیلات زندگی شهری در قیاس با دیگر نواحی شهری، آنها را کانون مسائل و مشکلات حاد شهری و ضد توسعه پایدار انسانی نموده است. با توجه به اهمیت موضوع فوق؛ پژوهش حاضر با هدف کلی بررسی عوامل مؤثر بر ناپایداری اسکان غیررسمی در شهر یزد گردآوری گردیده است. روش: پژوهش حاضر از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می‌باشد. جامعه­آماری پژوهش را کارشناسان و مدیران شهری و خانوارهای ساکن در محلات حسن‌آباد، اسکان و کشتارگاه تشکیل می‌دهند که برای جامعه اول به منظور شناسایی نماگرهای مؤثر بر ناپایداری اسکان غیررسمی به صورت گلوله برفی و هدفمند 31 نفر از کارشناسان و مدیران شهری و برای جامعه دوم به منظور بررسی میزان اثر هر نماگر 366 خانوار از طریق روش نمونه‌گیری تصادفی و با استفاده از فرمول کوکران انتخاب گردیده است. در این پژوهش جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از یافته‌های کیفی (تحلیل محتوای مصاحبه‌ها در نرم‌افزار تحلیل کیفی مکس کیودا) و کمی (آزمون آماری T تک نمونه‌ای و تحلیل عاملی اکتشافی) استفاده گردیده است. یافته­ها: نتایج پژوهش نشان می‌دهد 44 نماگر در قالب 5 عامل در منطقه مورد مطالعه مؤثر بر ناپایداری سکونتگاه‌های غیررسمی بوده است. که از میان عامل‌های بارگذاری شده، عامل اقتصادی با 9 نماگر و مقدار ویژه 11.757 و درصد واریانس 26.722 مهمترین عامل و عامل زیست‌محیطی- بهداشتی با 4 نماگر و مقدار ویژه 5.843 و درصد واریانس 13.280 کم‌اهمیت‌ترین عامل مؤثر بر ناپایداری سکونتگاه‌های غیررسمی بوده است. نتایج: این پدیده اجتناب‌ناپذیر و رو به رشد است و باید آن را به عنوان واقعیتی انکارناپذیر پذیرفت، لذا بر دیدگاه ساماندهی و توانمندسازی که به مشارکت همه‌جانبه مردم در رفع مسائل و مشکلاتشان تکیه می‌کند و این امکان را برای آنان فراهم می‌سازد که با توجه به اولویت‌ها و نیازهایشان به بهبود شرایطشان بپردازند، تأکید می‌گردد.