تجزیه اثرات بازگشتی ناشی از افزایش کارایی انرژی در ایران: رهیافت الگوی تعادل عمومی محاسبه‌پذیر

Abstract

کشور ایران یکی از کشورهای با مصرف سرانه انرژی بالا در جهان است. یکی از روش‌های کاهش مصرف انرژی همزمان با افزایش رشد اقتصادی، بهبود کارایی انرژی در فعالیت‌های مختلف اقتصادی است چراکه یکی از اثرات مطلوب سیاست افزایش کارایی، افزایش صرفه‌جویی انرژی است اما میزان صرفه‌جویی انرژی به دلیل وجود اثرات بازگشتی ممکن است محدود شود زیرا با افزایش کارایی قیمت ضمنی انرژی کاهش می‌یابد. یکی از چالش‌های محاسبه اثرات بازگشتی، تجزیه اثرات بازگشتی به اثرات بازگشتی مستقیم و اثرات بازگشتی در گسترده اقتصاد است تا بتوان تأثیر افزایش کارایی را به صورت مستقیم و با درنظرگرفتن تمام تطابقات بازارها از یکدیگر تفکیک کرد. هدف مقاله حاضر ارائه الگو نظری برای تجزیه اثرات بازگشتی و محاسبه آن در فعالیت‌های مختلف با استفاده از الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه است. براساس نتایج الگوسازی و با استفاده از داده‌های ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1390، مجموع اثر بازگشتی مستقیم و غیرمستقیم برای افزایش یک درصدی کارایی برق و سوخت‎های فسیلی به ترتیب 1/90 و 8/72 درصد است. اثرات بازگشتی گسترده اقتصاد نیز تفاوت چندانی با اثرات بازگشتی مستقیم و غیرمستقیم ندارد، چرا که خانوارها به دلیل سهم پایین هزینه انرژی از مخارج خانوار به افزایش کارایی در این بخش چندان واکنش نشان نمی‌دهند و بنابراین اثر بازگشتی گسترده اقتصاد 9/89 و 5/72 است. اثرات بازگشتی بالای مشاهده شده در اقتصاد ایران سبب خواهد شد اثرگذاری سیاست افزایش کارایی بر کاهش مصرف انرژی محدود شود و لذا اعمال سیاست‌های قیمتی همراه با سیاست افزایش کارایی توصیه می‌شود.