تهیۀ نقشۀ خطر وقوع سیلاب در حوضۀ آبریز گمناب‌چای با استفاده از مدل ANP و تکنیک GIS

Abstract

مناطق کوهستانی شمال ‏غرب کشور به‏دلیل توپوگرافی خاص خود و بارش تقریباً مناسب طی سال و به‏خصوص در فصل بهار، ازجمله مناطق مستعد وقوع مخاطرۀ سیل هستند. تحقیق حاضر با هدف تهیۀ نقشۀ پهنه‏بندی خطر وقوع سیلاب در حوضۀ آبریز گمناب‌چای واقع در استان آذربایجان شرقی انجام‏ گرفته است. برای تهیۀ نقشۀ پهنه‏بندی خطر وقوع سیل از 10 فاکتور مؤثر در وقوع این پدیده استفاده شده است که عبارت‏اند از: بارش، لیتولوژی، کاربری اراضی، شیب، تراکم پوشش گیاهی، شاخص قدرت آبراهه، شاخص رطوبت توپوگرافیک، تراکم زهکشی، شاخص حمل رسوب، ضریب گراویلیوس. به‏منظور وزن‌دهی معیارها در تحقیق حاضر از روش تحلیل شبکه‏ای (ANP) و نرم‏افزار Super Decisions استفاده شد. نتایج نهایی به‌دست‌آمده از تحقیق حاضر نشان داد وزن معیارهای 10 گانۀ یادشده به‌ترتیب 271/0، 201/0، 150/0، 118/0، 081/0، 056/0، 043/0، 032/0، 025/0 و 018/0 است که معیارهای بارش، لیتولوژی، کاربری اراضی و شیب بیشترین وزن را داشته‏اند. درنهایت، با تلفیق این لایه‏ها با توجه به وزنشان در محیط GIS، نقشۀ پهنه‏بندی به‏ دست ‏آمد. نتایج نشان داد 210 کیلومترمربع (50 درصد) از مساحت منطقه در معرض خطر وقوع سیلاب قرار دارد. بنابراین، لزوم مدیریت آب‏های سطحی در منطقه به‏منظور جلوگیری از وقوع سیل و همچنین بهره‏برداری مناسب از آب‏های منطقه ضروری به نظر می‏رسد.