تدوین راهبردهای مدیریتی تالاب جازموریان با تأکید بر منابع آبی با استفاده از مدل‏های SWOT و WASPAS

Abstract

مدیریت پایدار تالاب‏ها با توجه به ترکیب ویژگی‏های اکوسیستم‏های آبی و خشکی در آنها به رویکردهای چندبخشی و علمی نیاز دارد. ‌پژوهش حاضر با هدف تدوین راهبردهای مدیریتی برای حفاظت تالاب جازموریان با استفاده از مدل‏های تصمیم‏گیری چندمعیاره طی دورۀ 1397ـ 1398 انجام گرفت. مطالعۀ حاضر از نوع ارزیابی‌ـ تحلیلی بوده که جمع‏آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‏ای و اسنادی و میدانی بوده است. در مطالعۀ پیش رو ابتدا با استفاده از چارچوب DPSIR معیارهای بررسی‌شده تدوین شد. سپس، به دلیل اولویت‏بندی راهکارهای مدیریتی حفظ و احیای تالاب از روش واسپاس استفاده شد. همچنین، به دلیل استخراج راهبردها و تعیین چگونگی جهت‌دهی راهبردها برای مدیریت منابع آبی از روش سوات (SWOT) و ماتریس برنامه‏ریزی استراتژیک کمی (QSPM) استفاده شد. در ادامه، ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎی ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، اﻣﺘﯿﺎز ﻋﻮاﻣﻞ داخلی ﺑﺮاﺑﺮ 254/0 و ﻋﻮاﻣﻞ خارجی 213/0به دست آمد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‌دﻫﺪ ﺑﺎﯾد راﻫﺒﺮدی تهاجمی اتخاذ شود، یعنی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده قوت‌ها از فرصت‏ها بهره‏برداری کرد. ﻧﺘﺎﯾﺞ به‌دست‌آمده از ﻣﺪل واسپاس، به دلیل سنجش و تحلیل سلسله‌مراتبی راهکارهای مدیریتی نشان‌دهندۀ این موضوع است که به‌ترتیب حفظ و احیای پوشش گیاهی بومی با وزن 403/0، بیشترین اولویت و در صدر تحلیل سلسله‌مراتبی و سپس مشارکت مردمی در مدیریت حوضۀ آبریز با وزن 373/0، احداث آب‌بندهای کوچک به جای سدهای بزرگ با وزن 321/0، ایجاد اشتغال در بخش خدمات و صنایع دستی با وزن 291/0، کشت گیاهان به‌صرفه به لحاظ آب مجازی با وزن 234/0، سامان‏دهی چاه‏های حفرشده با وزن 223/0، استفاده از آب فاضلاب تصفیه‌شده برای آبیاری با وزن 219/0، گسترش استفاده از سیستم‏های نوین آبیاری با وزن 207/0، تعیین آب‌بهای واقعی در بخش کشاورزی با وزن 204/0، توسعه و گسترش کشت گلخانه‏ای و زیرپلاستیک با وزن 193/0و در نهایت، راهکار سیمان کردن، روپوش و لوله‌گذاری نهرها با اختصاص وزن 146/0 در کمترین میزان اولویت قرار گرفت.