ارزیابی آثار تناسب اراضی روی مقادیر رواناب با استفاده از مدل SWAT (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز کارده)

Abstract

استفادۀ صحیح از اراضی با توجه به قابلیتی که دارند، یکی از راه‏کارهای مناسب برای مدیریت رواناب حوضۀ آبخیز است. مدیر حوضه می‏تواند با درنظرگرفتن قابلیت‏ها و محدودیت‏های حوضه، از بین ترکیبات مختلف و متنوع کاربری‏ها، کاربری بهینه را به‌منظور بهره‏برداری صحیح از رواناب پیشنهاد دهد. هدف از مطالعۀ حاضر، رتبه‏بندی تناسب کاربری اراضی با استفاده از روش Fuzzy- AHP در حوضۀ سد کارده مشهد و تأثیر آن روی مقادیر دبی خروجی از حوضه با استفاده از مدل SWAT است. به این منظور ابتدا نقشۀ کاربری فعلی منطقۀ مطالعه‌شده با استفاده از فن سنجش از دور و بازدید میدانی تهیه شد. مدل SWAT با استفاده از نقشۀ کاربری موجود واسنجی و ارزیابی شد. سپس، معیارها و محدودیت‏ها برای چهار کاربری مرتع، کشاورزی، جنگل و شهری تعیین شد. نقشۀ تناسب اراضی برای کاربری‏های یادشده با استفاده از ترکیب روش‏های فازی و AHP با استفاده از روش MCD در نرم‏افزار EDRISI تهیه شد. نقشۀ تناسب اراضی تهیه‌شده به جای نقشۀ کاربری موجود وارد مدل SWAT شد و نتایج بررسی شد. نتایج نشان داد 98/13 درصد مساحت حوضه برای کاربری جنگل مناسب بوده و همچنین وسعت مراتع در کاربری بهینه کاهش یافته است. نتایج مدل SWAT نشان داد با کاربری بهینۀ اراضی در حوضۀ سد کارده به‌ترتیب دبی متوسط و حداکثر روزانه 25/16 و4 درصد نسبت به شرایط فعلی کاهش پیدا می‏کند. کاهش مقادیر دبی خروجی می‏تواند به کاهش سیلاب در منطقه و تغذیۀ سفرۀ آب زیرزمینی کمک کند.