پهنه‏ بندی آسیب ‏پذیری آب‏ های زیرزمینی با استفاده از مدل DRASTIC و SI در محیط GIS (مطالعۀ موردی: دشت عجب‏ شیر)

Abstract

دشت عجب‏شیر در استان آذربایجان شرقی و در شمال غرب ایران واقع شده است. این دشت تأمین‏کنندۀ آب شرب، کشاورزی و صنعت شهرستان عجب‏شیر است. در این تحقیق با توجه به ویژگی‏های هیدرولوژی و هیدروژئولوژی منطقۀ مطالعه‌شده، آسیب‏پذیری منابع آب زیرزمینی آبخوان در برابر عوامل آلاینده با استفاده از دو مدل DRASTIC و SI در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی پهنه‏بندی شده است. در مدل DRASTIC از هفت پارامتر شامل عمق سطح ایستابی، تغذیۀ خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی برای تهیۀ نقشۀ آسیب‏پذیری استفاده می‏شود. در مدل SI نیز پنج عامل عمق آب زیرزمینی، تغذیۀ خالص، سنگ‏شناسی آبخوان، توپوگرافی و کاربری اراضی در ارزیابی آسیب‏پذیری آبخوان مؤثر‌ند. پس از تهیۀ لایه‏های اطلاعاتی در محیط نرم‏افزار ArcGIS و وزن‌دهی آنها، با تلفیق لایه‏های هر یک از دو مدل، نقشۀ نهایی آسیب‏پذیری آبخوان نسبت به آلودگی تهیه شد. با توجه به نقشۀ پهنه‏بندی به‌دست‌‌آمده از مدل SI، حدود 24/2 درصد از منطقۀ مطالعه‌شده در محدودۀ آسیب‏پذیری خیلی‌کم، 27/5 درصد آسیب‏پذیری کم، 08/45 درصد آسیب‏پذیری متوسط تا کم، 09/39 درصد آسیب‏پذیری متوسط تا زیاد و 3/8 درصد در محدودۀ آسیب‏پذیری زیاد قرار دارد. بر اساس نقشۀ مدل DRASTIC نیز 48/13 درصد از مساحت منطقۀ مطالعه‌شده در محدودۀ آسیب‏پذیری خیلی‌کم، 43/55 درصد آسیب‏پذیری کم، 69/28 درصد آسیب‏پذیری متوسط تا کم و 08/3 درصد در محدودۀ آسیب‏پذیری متوسط تا زیاد قرار دارد. ارزیابی دو مدل استفاده‌شده با شاخص کیفی TDS نشان داد مدل SI با ضریب همبستگی 76/0 نسبت به مدل DRASTIC ‌دقت زیادی برای تهیۀ نقشۀ آسیب‏پذیری منطقه دارد. همچنین با توجه به نقشه‏های تهیه‌شده از هر دو مدل و به‌منظور کنترل و جلوگیری از آلودگی بیشتر آبخوان دشت عجب‏شیر و نگهداری این منابع باارزش برای استفادۀ آیندگان، حفا‌ظت از منابع آب زیرزمینی منطقۀ مطالعه‌شده توسط مدیران و برنامه‏ریزان ضروری است.<br /> <strong> </strong><br />