بررسی کمی و کیفی اسانس کاکوتی ایرانی (Ziziphora persica Bunge) از شش رویشگاه مختلف

Abstract

گیاه<em>Ziziphora persica</em> یا کاکوتی ایرانی، یک گونۀ معطر یک‌ساله از تیرۀ نعناع‌سانان در ایران است که تأثیر ضدمیکروبی قوی دارد. در این تحقیق، سرشاخۀ گل‌دار این گیاه از شش رویشگاه مختلف گرد‌آوری شد. پس از تأیید نام علمی گیاهان در هرباریوم مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور (TARI)، در آغاز گیاهان در سایه و دمای محیط خشک شدند. آنگاه اسانس‌گیری از آن‌ها به روش تقطیر با آب انجام و بازدۀ اسانس‌ها محاسبه شد. تجزیۀ اسانس‌ها با استفاده از دستگاه­های GC و GC/MS صورت گرفت. نتایج نشان داد، بازدۀ اسانس بر حسب وزن خشک گیاه از 11/0درصد (در نمونۀ مشکین‌شهر نودوز) تا 39/0درصد (در نمونۀ الموت قزوین) متغیر است. بین 17 تا 26 ترکیب در اسانس نمونه‌های مختلف شناسایی شد. ترکیب عمده در اسانس نمونه‌های گردآوری‌شده از منطقۀ الموت قزوین و خوی، منطقۀ قره‌تپه اسپاتولنول (به ترتیب 7/25درصد و 1/24درصد) بود. ترکیب عمدۀ اسانس نمونۀ گردآوری‌شده از ارومیه بتا-بیسابولن (8/28درصد) بود. ترکیب عمدۀ اسانس دیگر نمونه‌ها اپی-آلفا-مورولول بود که میزان آن در نمونۀ مشکین‌شهر نودوز (8/20درصد) بیشتر از نمونۀ قره‌چمن به‌طرف تبریز (1/17درصد) و میانه، پل‌دختر (4/14درصد) بود. البته سه ترکیب بالا تا حدودی در اسانس همۀ نمونه‌ها موجود بود ولی میزان آن در نمونه‌های مختلف تفاوت زیادی داشت. نتایج تجزیۀ اسانس گونۀ کاکوتی ایرانی از رویشگاه‌های مختلف نشان‌دهندۀ تفاوت اجزای اصلی اسانس این‌گونه با دیگر گونه‌های جنس <em>Ziziphora</em> است که اغلب پولگون ترکیب عمدۀ تشکیل‌دهندۀ اسانس آن‌هاست.