مطالعۀ تطبیقی ترتیبات مالی قراردادهای نفتی و منافع کشورهای تولیدکنندۀ نفت

Abstract

نظام مالی قراردادهای نفتی بالادستی، مجموعه‌ای از عناصر و ابزارها شامل بهرۀ مالکانه، مالیات‌ها، مشارکت در تولید، انواع دستمزد (حق‌الزحمه) و ... است که تعیین‌کنندۀ چگونگی تسهیم منافع و درآمد حاصل از منابع نفت و گاز بین دولت میزبان از یک سو و شرکت‌های نفتی بین‌المللی از سوی دیگر است. اینکه دولت‌ها و شرکت‌های نفتی کدام‌یک از ابزارهای مالی را در یک قرارداد نفتی به‌کار گیرند، به ملاحظات زیادی بستگی دارد. این پژوهش در نظر دارد به روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی ویژگی‌های اصلی ترتیبات مالی تعدادی از کشورهای بزرگ تولیدکنندۀ نفت و گاز، به تبیین عوامل تأثیرگذار بر گرایش کشورهای میزبان در به‌کارگیری هریک از انواع ترتیبات و شروط مالی در قراردادهای نفتی پرداخته، سپس جایگاه قراردادهای جدید نفتی ایران را از این منظر بررسی نماید. با این رویکرد و فارغ از نوع قراردادهای نفتیِ به‌کار گرفته‌شده (شامل امتیازی، مشارکت در تولید و یا خدماتی)، تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای در ماهیت ترتیبات مالی قراردادهای نفتی کشورهای مختلف (اعم از کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته در مقایسه با کشورهای درحال توسعه) مشاهده می‌شود که این تفاوت‌ها عمدتاً برگرفته از شرایط اقتصادی و میزان وابستگی کشورهای تولیدکننده به درآمدهای نفتی و نیز قدرت حاکمیتی و نظارتی کشورها است.