«مطالعۀ تطبیقی کاربرد آموزه‌های عدالت ترمیمی در مدرسه»

Abstract

دانش‌آموزان در مدرسه، از فرهنگ‌ها و خانواده‌های مختلف، در حال جامعه‌پذیری برای ورود به جامعۀ بزرگ‌تر هستند، از‌این‌رو، بروز اختلاف میان آن‌ها که گاه به ارتکاب جرم نیز منجر می‌شود، امر اجتناب‌ناپذیری است. افزون بر این، تغییرات جسمانی و روانی مختصِ دوران بلوغ در مقاطع راهنمایی و دبیرستان بر بروز رفتارهای آسیب‌زا مانند زورگویی (Bullying) و انواع رفتارهای خشونت‌آمیز علیه سایر دانش‌آموزان و حتی آموزگاران، خسارت به اموال، ضرب و جرح، مصرف مواد مخدر، سرقت و غیره تأثیرگذار است. نکتۀ دیگر اینکه با توجه به ویژگی‌های خاصِ کودکان و آسیب‌پذیری آن‌ها، انتخاب شیوه‌های مناسب برای برخورد با ناهنجاری‌های آن‌ها از اهمیت بسزایی برخوردار است. نظر به پُرمخاطره بودن و یا ناکارآمدی شیوه‌های قضایی و یا صرفاً تنبیهی نسبت به حل مسئلۀ خشونت و سایر مشکل‌ها در مدارس، سازوکارهای عدالت ترمیمی در این زمینه می‌تواند راهگشا باشد. آموزه‌های عدالتِ ترمیمی در مدارس، شامل برگزاری برخی حلقه‌های صلح مانند زنگِ دایره (Circle) دوره‌های آموزش حل تعارض به دانش‌آموزان و آموزگاران‌، میانجیگری همسالان و غیره نقش مهمی در حل مسالمت‌آمیز اختلاف‌ها و پیشگیری از مزمن شدن انحراف یا بزهکاری دارد. از‌این‌رو، در مقالۀ حاضر تلاش بر این است تا ضمن بیان مبانی و شیوه‌های ترمیمی در مدرسه با تأکید به برخی مطالعات میدانی انجام‌شده در این خصوص، با شیوه‌ای تطبیقی، به‌ویژه با تأکید بر رویۀ فرانسه و ایران، به اهمیت آن در کاهش تعارض‌ها و نقش آن در پرتو رویکرد پیشگیری رشدمدار بپردازد و به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که با الهام از رویۀ سایر کشورها، ظرفیت‌ها و چالش‌های استفاده از اقدام‌های ترمیمی در ایران چیست و چه راهکارهایی برای ترویج فرهنگ ترمیمی- و نه تنبیهی- در مدارس وجود دارد؟ گفتنی است یافته‌های پژوهش حاضر مبتنی بر مطالعۀ نظری و مصاحبه با مدیران مدارس ابتدایی، متوسطۀ دورۀ اول و دوم، مشاوران یا معاونان پرورشی، والدین میانجیگر و برخی دانش‌آموزان شهرهای کرج و تهران به‌عنوان همیار مشاور یا «صلح‌بان» است. همچنین برای درک ملموس اجرای طرح میانجیگری در معدودی از مدارس، رویۀ برخی از آن‌ها که به برگزاری «زنگ دایره» و «صلح‌بان» در زنگ تفریح اقدام می‌کنند، مشاهده و سپس یافته‌ها به شیوه‌ای کیفی، توصیف و با وضعیت مدارس کشورهایی مانند فرانسه نیز مقایسه شده است.<br /> <br clear="all" /><br /> <br />