بررسی حجم پردازی دورۀ قاجار از صخره نگاری باستانی تا مجسمۀ همایونی

Abstract

حجم پردازی و نقش برجسته در ایران سابقه ای کهن دارد. اما در دوران اسلامی نتوانست در همان ابعاد پیش از عصر اسلامی ظاهر شود، لیکن ذوق نقش برجسته سازی و حجم پردازی ایرانیان به صورت های دیگری ازجمله تزیینات برجسته در معماری، مقبره سازی و نقش های منقور مجال ظهور یافت. در دوران قاجار در زمین? احیای نگاره های صخره ایِ اقداماتی صورت گرفت و آثاری به وجود آمد که تداوم روش و سنت های باستانی را نشان می دهد. همچنین توجه به مجسمه‌سازی تمام برجسته و طبیعت‌گرا در نیم? دوم این دوران صورت پذیرفت و اولین مجسم? تمام برجست? طبیعت گرای دوران اسلامی ایران، در همین عصر ساخته شد. این مقاله ضمن توجه به پیشین? مجسمه سازی و تحّولات آن در ایران، براساس منابع مکتوب و مصوّر دور? قاجار، به بررسی رویکردهای مجسمه سازی و حجاری آن دوران می پردازد و تأثیر دربار، به ویژه شخص شاه را در روند دگرگونی حجم پردازی مورد توجه قرار می دهد؛ به خصوص آشنایی شخص ناصرالدین شاه با مجسمه‌های طبیعت‌گرا در سفرهایش به اروپا که منجر به ساخته شدن "مجسم? همایونی" شد. همچنین بهره‌گیری از آثار حجمی برای آموزش هنر نقاشی در نقاشخانه دولتی و مدرس? کمال الملک که زمینه آکادمیک رویکرد به مجسمه سازی تمام برجسته را در ایران فراهم آورد.