بازتاب دگرگونیِ گفتمانی طبقه ی متوسط ایران در فیلم های اصغر فرهادی

Abstract

این مقاله با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و براساس نظریات نورمن فرکلاف به تحلیل جایگاه طبقاتی شخصیت‌های فیلم‌های چهارشنبه سوری (1384)، درباره‌ی الی (1387) و جدایی نادر از سیمین (1389) می‌پردازد. بازنمایی جایگاه طبقاتی شخصیت‌ها بر مبنای الگوی کلان اقتصاد سیاسی و بر اساس نظریات اریک اولین رایت در زمان تولید و مصرف این فیلم‌ها صورت گرفته است. مناسبات قدرت در ساختار اجتماع و اقدامات مربوط به توسعه‌ی کشور ایران به شکاف طبقاتی منجر شد و نتیجه‌ی آن، نابرابری بهره‌مندی از امکانات رفاهی دربازه‌ی زمانی تولید و نمایش فیلم‌های مورد بررسی است که بازنمایی آن را در فیلم‌های یادشده شاهدیم.<br /> پس از بیان تمایز میان طبقه‌ی متوسط و حاشیه‌نشینان بر مبنای مالکیت بر ابزار تولید، تخصص و مدیریت، با روش تحلیل گفتمان انتقادی با تکیه بر روابط نابرابر قدرت از طریق امور ایدئولوژیک، چنین نتیجه‌ای حاصل شده‌است که نحوه‌ی بازنمایی شخصیت‌های فیلم‌های مذکور، بازتولیدی از گفتمان ایدئولوژیک غالب است و در تقابل با حاشیه‌نشینان جامعه قرار داشته و آنان را به مثابه تهدید برای خویش می‌داند.