کانون مشترک مجرمانه: جست وجوی توصیف مناسبی برای مسئولیت جنایت کاران بین المللی فراسوی مباشرت مادی

Abstract

جنایات بین‌المللی غالباً محصول اراده و تصمیم کسانی هستند که با سوء‌استفاده از قدرت دولتی یا گروه‌های غیر دولتی، افراد دیگر را همچون ابزاری در راه تحقق مطامع حریصانه خود به خدمت می‌گیرند. لذا در حالی که حقوق جزای داخلی، معمولاً مسئولیت اصلی را متوجه مباشر مادی دانسته و مسئولیت کسانی را که در عملیات مادی جرم دخالت نداشته‌اند تنها در حد معاونت در جرم توصیف می‌نماید، اتخاذ چنین شیوه‌ای پاسخ‌گوی نیازها در حقوق بین­المللی کیفری نیست. محاکم بین‌المللی یوگوسلاوی سابق و روآندا با تبیین و کاربست دکترین «کانون مشترک مجرمانه»، تمام کسانی را که با مداخله و همکاری خود، هرچند بدون دخالت در عملیات مادی، امکان تحقق جنایات بین‌المللی را فراهم ساخته‌اند، به عنوان مرتکبین اصلی شناسایی کرده­اند. بر این اساس، اگر گروهی با داشتن هدف مجرمانه‌ی واحد، با همکاری میان اعضا، طرح مجرمانه‌ای را که شامل جنایات بین‌المللی است به اجرا گذارند، هر عضوی از گروه را که در جهت پیشبرد اهداف آن، مداخله مشخصی داشته است، می­توان مسئول تمام جنایاتی دانست که در اجرای طرح مورد توافق اعضا، به دست سایرین جامه عمل پوشیده ‌است. با وجود این، پذیرش دکترین مذکور به دلیل متزلزل بودن جایگاه آن در حقوق بین‌الملل عرفی و نیز عدم تفکیک میان سطوح متفاوت مداخله افراد در اجرای طرح مجرمانه، صحیح به نظر می‌رسد. در مقابل، قضات دیوان بین‌المللی کیفری بر پایه نظریه «کنترل جرم»،کوشیده­ اند میان کسانی که نقش آن‌ها در تحقق کلی فعالیت جنایی گروه، ضروری و اساسی بوده و مجرمینی که چنین نقشی نداشته‌اند، تمایز قائل شوند.Joint Criminal Enterprise: Searching for anAppropriate Description for the Liability ofInternational Criminals beyond Physical Perpetration