پیمان جهانی محیط زیست؛ از قوام نیافتگی منابع تا توسعه‌ی هنجارهای زیست محیطی ملل متحد

Abstract

تصویب قطعنامه‌ی مجمع عمومی سازمان ملل متحد تحت عنوان «به سوی پیمان جهانی محیط زیست» در مه 2018، آغاز تحول مهمی است که در حوزه‌ی حقوق بین‌الملل محیط زیست درحال رخ دادن است. مقاله‌ی حاضر درصدد است با رویکرد توصیفی- تحلیلی، ضرورت تاکید بر الزام‌آوری اصول و هنجارهای زیست محیطی و همچنین چرایی تدوین کنوانسیون ساختاری زیست محیطی در مقابل انبوهی از معاهدات زیست محیطی را بررسی نموده و رویکرد حقوق بشری پیمان را با توجه به رویه‌ی جدید دیوان بین‌المللی دادگستری در محض‌نگری به مقوله‌ی محیط زیست تحلیل نماید. این مقاله در پایان نتیجه می‌گیرد که انجام اصلاحات در بعد هنجاری ضروری بوده و تصویب پیمان گامی موثر در این راستا توصیف می‌گردد. همچنین تدوین کنوانسیون ساختاری الزام‌آور ضرورتی انکارناپذیر است که هرچند بر خلاف رویه‌ی معمول یعنی نخست بیان قواعد اصلی و اساسی در قالب کنوانسیون‌های ساختاری و سپس شکل‌گیری مقررات مختلف ذیل آن، روندی معکوس را طی کرده و قواعد اساسی و پایه، پس از شکل‌گیری هنجارهای مختلف در حال معرفی شدن است، اما انجام آن اجتناب ناپذیر می‌نماید. رویکرد انسان محوری سند نیز تاکیدی است بر در هم تنیدگی حقوق محیط زیست و حقوق بشر که منافاتی با رویه‌ی اخیر دیوان ندارد که بر اساس آن به مقوله‌ی محیط زیست (فی نفسه) توجهی خاص شده و مفهوم خسارات محض زیست محیطی جایگزین خساراتی شده است که با محوریت انسان موضوعیت می‌یابند.