معیار تشخیص و کاربرد قیاس منطقی و فقهی در کتاب جواهر الکلام

Abstract

<strong><em>چکیده</em></strong> <em>قیاس، به عنوان یکی از ابزارهای استدلال، در فقه اهل سنت جایگاه پیدا کرده است. در مقابل، شیعه به شدّت آن را رد کرده و آن را موجب نابودی دین‌ می‌داند. صرف نظر از نگاه اصولی فقیهان شیعه، برخورد آنان با قیاس مطلب دیگری است که باید آن را پی‌گرفت. نگاهی گذرا به منابع فقهی، موهم این مطلب است که فقیهان شیعه نیز، در مواردی گرفتار قیاس شده‌اند. با نگاهی گذار به کتاب جواهر، به دوگانگی در پذیرش و ردّ قیاس دست می­یابیم. به نظر می­رسد با تفکیک میان قیاس فقهی و منطقی و توجه به تفاوت اساسی میان این دو، هیچ‌یک از فقیهان، قیاس منطقی را مردود ندانسته و به آن پایبندند، زیرا پایۀ هر استدلالی بر قیاس منطقی استوار است؛ گرچه در برخی از آثار فقهی شیعه، نظم و انضباط چندانی در رد یا به‌کارگیری قیاس به چشم نمی‌خورد و مواردی را می‌توان یافت که مصداق استفاده از قیاس باطل به‌شمار می‌رود. </em> <em>این نوشتار، با روش توصیفی­تحلیلی و مبنا قرار دادن کتاب جواهرالکلام و بررسی برخی از نمونه‌هایی از این کتاب، درصدد تبیین معیاری برای تشخیص و کاربرد قیاس از نگاه صاحب جواهر است. </em>