بررسی تنوع گونه‌ای گیاهی و برخی عوامل مؤثر بر آن در منطقه‌ی حفاظت شده‌ی هلالی، استان خراسان رضوی

Abstract

منطقه حفاظت شده هلالی با مساحت 63495 هکتار در استان خراسان رضوی حدفاصل دو شهر گناباد و بجستان قرار دارد. با توجه به اهمیت تنوع گونه‌ای در حفاظت از محیط زیست، این تحقیق به منظور بررسی تنوع گونه‌ای گیاهان این منطقه و برخی عوامل مؤثر بر آن انجام شد. در این راستا سه ایستگاه دشتی، تپه ماهوری و کوهستانی و نیز سه عرصه با مدیریت چرای متفاوت انتخاب شده. نمونه‌برداری از پوشش گیاهی با برداشت 236 قاب‌ 1 متر مربعی به روش تصادفی-طبقه‌بندی شده در این عرصه‌ها صورت گرفت. برخی از شاخص‌های عددی و پارامتری تنوع گونه‌ای بر اساس داده‌های حاصل از نمونه‌برداری و با کمک نرم‌افزارهای تنوع زیستی در عرصه‌های مختلف محاسبه شد و ارتباط تنوع با عوامل فیزیوگرافی و نوع مدیریت چرا تعیین شد. بر این اساس ایستگاه کوهستانی با شاخص مارگالف 76/9 دارای بیشترین غنا و با شاخص کامارگو 18/0 دارای کمترین یکنواختی است. جهات شیب در دو ایستگاه تپه ماهوری و کوهستانی تأثیر زیادی fv تنوع گونه‌ای نشان ندادند. در بررسی اثر چرا، بیشترین مقدار تنوع (مارگالف 31/8، شانون 82/4 و کامارگو 36/0) در عرصه چرای متوسط دیده شد. تأثیر مثبت بارندگی بر میزان تنوع نیز از مقایسه داده‌های ایستگاه کوهستانی در دو سال پیاپی با بارندگی متفاوت، اثبات شد. با برازش مدل‌های توزیع رتبه- فراوانی، انطباق کل منطقه و ایستگاه‌های کوهستانی و تپه ماهوری با مدل لگ نرمال تأیید گردید. از طرف دیگر ایستگاه دشتی با مدل لگاریتمی برطباق بیشتری داشت که نمایانگر اثر مخرب دخالتهای انسانی بر تنوع گونه ای در این ایستگاه است.