تحلیل عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی اجتماعی شهروندان در فضاهای شهری معاصر (نمونه مورد مطالعه: میدان فرهنگ شهر یزد)

Abstract

رضایت فرد از ابعاد مختلف زندگی، «کیفیت زندگی» تعبیر شده که از دیرباز مدنظر طراحان و برنامه‌ریزان شهری بوده است و حتی دغدغة سایر رشته‌های مرتبط با آنها، ازجمله روان‌شناسی و جامعه‌شناسی نیز محسوب می‌شود. ارتقای کیفیت زندگی در فضاهای شهری به مطلوبیت مؤلفه‌های سازندة آن فضا بسیار وابسته است. برخلاف پژوهش‌های صورت‌گرفته در محله‌ها، شهرهای جدید و...، بررسی مفهوم کیفیت زندگی اجتماعی در میدان‌های شهری کمتر در پژوهش‌ها دیده می‌شود. میدان فرهنگ (نعل اسبی) شهر تاریخی یزد، با قرارگیری در بافت معاصر، همواره بستری برای رویدادها و مراسم‌ها گوناگون بوده است؛ لذا علل حضورپذیری آن و بررسی کیفیت زندگی اجتماعی در آن می‌تواند به بهبود عملکرد فضاهای شهری موجود نیز کمک شایانی نماید. با هدف شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی اجتماعی در میدان فرهنگ (نعل اسبی) شهر یزد، پژوهش حاضر با تمرکز بر دو بعد «عینی» و «ذهنی» کیفیت زندگی صورت گرفت. راهبرد این پژوهش کیفی و داده‌های آن به‌صورت پیمایشی گردآوری و از روش توصیفی- تحلیلی در فرایند دست‌یابی به نتایج استفاده شده است. روش نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی ساده بود و حجم نمونه نیز به کمک فرمول کوکران محاسبه شد. سپس با تجزیه و تحلیل داده‌ها به کمک آزمون «تحلیل عاملی اکتشافی»، عوامل مؤثر بر کیفیت زندگیِ اجتماعی شهروندان در نمونة مورد مطالعه، شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که به ترتیب عواملی از قبیل: الف) امنیت و پاکیزگی، ب) سبزینگی، ج) رویدادها و تعاملات اجتماعی، د) سلامت جسمی و روانی و هـ) شادمانی و امید به زندگی دارای بیشترین تأثیر بر کیفیت زندگی اجتماعی از دید شهروندان و استفاده‌کنندگان از این میدان هستند. این عوامل می‌توانند به‌منظور ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی در سایر میدان‌های و فضاهای شهری معاصر نیز در اولویت رسیدگی قرار گیرند.