الگوی باغ ـ شهرها؛ راهکاری برای توسعه شهرهای کوچک در فضاهای روستایی (مورد روستا ـ شهر حویقِ تالش)

Abstract

طی دو سده اخیر، جهان به سرعت در حال شهری شدن است. مهم‌ترین جنبه و پیامد این فرایند، گسترش فضایی و پیشروندگی فیزیکی شهرها به سوی فضاهای روستایی می‌باشد که با پیوستن روستاها به محدوده شهرها و تبدیل مراکز روستایی به شهرهای کوچک انجام می‌پذیرد. شهرهای کوچک اگر چه در آغاز جمعیت و محدوده اندکی دارند اما به سرعت به سوی اراضی کشاورزی و عرصه‌های روستایی پیرامون گسترش می‌یابند. در ایران نیز این روند از نیمه دوم سده بیستم آغاز شد و به سرعت بر تعداد شهرهای کشور و جمعیت شهر نشین اضافه شد و تعداد زیادی از روستاها یا به شهر تبدیل شدند و یا ضمیمه شهرهای بزرگ گردیدند. طی دهه اخیر، روند شتابان تبدیل روستاها به شهر، اگر چه با هدف بهره مندی روستاییان از خدمات شهری انجام پذیرفته است اما در مناطقی همچون جلگه‌های خزری، به تغییر کاربری اراضی کشاورزی و تخریب چشم اندازهای طبیعی منطقه منجر خواهد شد، به‌ویژه در مواردی که شهرهای تازه تأسیس از ترکیب چند روستا تشکیل شده‌اند، محدوده کم تراکم، نامتجانس و متخلخل آنها، در آینده‌ای نزدیک با ساخت و سازهای شهری پر خواهد شد! برای جلوگیری از این روند نگران‌کننده نمی‌توان یکسره برنامه تبدیل مراکز روستایی به شهرهای کوچک را کنار نهاده و آن را اقدامی بیهوده قلمداد نمود بلکه باید توسعه چنین شهرهایی را مطابق الگوهای فضایی و کارکردی متناسب با ناحیه پیش برد. مثلاً در منطقه خزری، الگوی باغ -شهرها می‌تواند، علاوه بر حفظ اراضی کشاورزی و چشم اندازهای روستایی و بهره مندی اهالی از خدمات و امکانات شهری، توانمندی‌های گردشگری حوزه‌های روستایی را نیز فعال نماید.