مقایسه شکلی میان شیوه خط نسخ ایرانی و نسخ عثمانی ( با تاکید بر آثار احمد نیریزی و حافظ عثمان)

Abstract

در انتساب دادن مطلب یا شیوه ای از خوشنویسی، به اصطلاحها و واژگانی روبرو هستیم که فهم آن جز برای هنرمند و متخصصین این موضوع، روشن نمیگردد. یکی از این واژگانِ خوشنویسی، نسخِ ایرانی است که تمایزش با دیگر گونه‌های نوشتاری در خط نسخ کمتر پرداخته شده است. در واقع ذات و شاکله اصلی شکلی خط نسخ به شیوه‌های ایرانی و عثمانی و غیره یکسان بوده، اما با دگرگونی بیان شکلی، به نام شیوه آن محل نامیده می شود. تمایز میان دو لهجه از خط نسخ در نگاه نخست، پنهان می نماید، ولی پس از کمی ژرف نگری با کشف تمایزهایی از جمله: تفاوت در زاویه حرکت کلمه ها و حروف، میزان انحنا و دور متفاوت در دو شیوه، تغیر شکل در برخی از تک حرفها، تمایز قوت و ضعف در اتصالها و غیره. مشخص می-گردد که دو شیوه نوشتاری با دو بیان جداگانه در تنظیم قواعد آن وجود داشته است. در این راستا مهم ترین پرسش این مقاله: تمایز و ویژگی های دو لهجه از نسخ ایرانی و نسخ ترکی از نظر بصری کدامند؟ در جهت رسیدن به نتیجه، این پژوهش به روش قیاسی و با تاکید بر مطالعه کمی، و استناددهی به تصویر و نمونه‌ها انجام یافته است.