بررسی تغییرات مکانی و زمانی معیارهای کیفی آب زیرزمینی دشت همدان- بهار با استفاده از (GIS) طی بازه‌ی زمانی 10 ساله

Abstract

<strong>زمینه وهدف: </strong>آب­های زیرزمینی از منابع ارزش­مند تهیه آب شرب، کشاورزی و صنعت دراکثر مناطق ایران هستند. تغییرات کیفی آب­های زیرزمینی می­تواند در اثر فعالیت­های انسان وتوسعه فعالیت­های صنعتی صورت گیرد. بررسی و مطالعه این منابع به منظور حفظ و اصلاح کیفیت آن­ها ضروری است. هدف از این مطالعه پهنه­بندی و منطقه­ای نمودن خصوصیات نقطه­ای پارامتر­های مورد بررسی است. در نهایت برای هر یک از متغیرها بهترین روش پهنه­بندی و مناطق مجاز و آلوده در مصارف کشاورزی در دشت مشخص گردید و روند تغییرات این متغیرها در طی یک دوره­ی 10 ساله­ی آماری بررسی شد. <strong>مواد و روش­ها:</strong> در این تحقیق از داده­های کیفی آب زیرزمینی دشت همدان- بهار در یک بازه­ی زمانی 10 ساله استفاده شد. متغیرهای شوری، باقی­مانده خشک، نسبت جذب سدیم، بی کربنات، PH، مقدار کلر و سدیم، با استفاده از روش­های زمین­آمار از جمله کریجینگ معمولی(OK)، (با مدل سمی واریوگرام دایره­ای، گوسی، نمایی، کروی) و روش­های معین نظیر عکس فاصله IDW، تابع شعاعی RBF، تخمین­گر عامGPI و تخمین­گر موضعی LPI به­وسیله نرم­افزار ARCGIS9.3 پهنه­بندی گردیدند. <strong>یافته­ها:</strong> پس از تحلیل معیار­های آماری بهترین روش پهنه­بندی برای متغیر شوری (EC) روش عکس فاصله IDW، باقی­مانده خشک(TDS) روش تابع شعاعی(RBF)، بی­کربنات(HCO₃) روش کریجینگ(OK) (نمایی)، (PH) روش عکس فاصله(IDW)، کلر(CL) تابع شعاعی(RBF)، سدیم(Na) روش کریجینگ(OK) (نمایی) و برای متغیر نسبت جذب سدیم(SAR) روش تابع شعاعی(RBF) در آبخوان اصلی همدان- بهار معرفی شدند. <strong>بحث و نتیجه­گیری:</strong> با توجه به روش­های تعیین شده پهنه­بندی تمام معیارها برای سال­های84 ، 88 و 93 انجام شد و تغییرات کیفیت آبخوان طی یک دوره­ی 10ساله برای هر یک از متغیرها نشان داد که بیش­ترین تغییرات در مقدار سدیم بوده که محدوده غیر مجاز آن برای مصارف کشاورزی (Na>3) از سال 84 تا 93 به مقدار 21/3 درصد افزایش یافته است.