مفاهیم عرفانی هنر و زیبایی در حکایت قلعه ذات‌الصُور یا دژ هوش‌ربا برگرفته از مثنوی معنوی مولانا

Abstract

زیبایی از مهم­ترین مفاهیمی است که از دیرباز در حوزه­ی فلسفه و عرفان مورد توجه و مطالعه واقع شده است. یکی از برجسته­ترین متون ادبی و عرفانی که می­توان برای شناختِ حقیقت زیبایی به آن رجوع کرد، مثنوی معنوی است که مهم­ترین مبانی زیبایی­شناسی را در قالب دقیق­ترین تمثیلات تبیین برساخته است. در این اثر، حکایات متعددی وجود دارد که هر کدام به نوعی نمونه روشنی از زیبایی هنری محسوب می­شوند. در این میان، حکایت قلعه ذات­الصور، یکی از مشهورترین حکایات این اثر است. مسأله­ای که می­توان اینجا مطرح کرد جایگاه مفاهیم عرفانی هنر و زیبایی در این حکایت است. این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­های کتابخانه­ای، به بررسی این مسأله پرداخته است. یافته­های پژوهش حاکی از این است که داستان قلعه­ی ذات­الصور یا دژ هوش­ربا از داستان­های بسیار عمیق و غامض مثنوی است که دریایی از معانی بلند و ملکوتی را در خود دارد. قلعه­ی ذات­الصور، جهان تجلیات الهی و جلوه­گاه صور نورانی و مثالی در قوالب محسوس و مشهود است. این نقوش متعدد و زیبا می­تواند از یک سو حجاب و مانع درک حقیقت شوند و سالک را در همین مرحله صورت­های محسوس و زیبایی­های عاریتی محدود و متوقف سازند و او را گرفتار سازند و هم می­تواند خود به اعتبار مرات و آیت بودندشان دلالت بر زیبایی­های حقیقی باشند و موجبات رهایی و رستگاری انسان را فراهم آورند. درک و رؤیت زیبایی حقیقی تنها از طریق رسیدن به معرفت نفس و با چشم سِر ممکن است. چراکه آدمی از طریق حواس ظاهری، تنها عالم محسوسات را درک می­کند و از طریق حواس باطنی به دریای حقایق راه می­یابد و آن کس که در محدوده­ی محسوسات ظاهری باقی ماند درک حقیقت امور برایش غیر ممکن شود. از این رو مولانا به گذار از نقوش و زیبایی­های فریبنده ظاهر تأکید می­کند.<br /> <br /> <strong>اهداف پژوهش:</strong><br /> 1. بررسی مفهوم عرفانی هنر و زیبایی­ در مثنوی معنوی.<br /> 2. واکاوی مفاهیم عرفانی هنر و زیبایی در حکایت قلعه ذات­الصور<br /> <strong>سؤالات پژوهش:</strong><br /> 1.مفاهمیم عارفانی هنر و زیبایی چه جایگاهی در مثنوی معنوی مولوی دارد؟<br /> 2. حکایت قلعه ذات­الصور چه تأثیری در انتقال مفاهیم عرفانی هنر و زیبایی دارد؟