تحلیل نقشی ساخت‌های پرسشی در زبان فارسی

Abstract

این مقاله عملکرد پرسش‌واژه‌های فارسی را از نگاه رویکرد نقش‌گرایی و برمبنای نگرش تالمی گیون، از زبان‌شناسان نقش‌گرا، از دو منظر نقشی و نحوی بررسی می‌کند. از منظر نقشی- معنایی، جملات پرسشی با ملاک قرار دادن نقش‌های دستوری، به انواع فاعلی، مفعولی، مفعولی غیر‌صریح، قید حالت، قید زمان، فعل، علت انجام کنش، مالکیت، کمیتی، ابزاری، انتخابی، مقدار و همراهی تقسیم می‌شوند و بررسی معنایی پرسش‌واژه‌ها برمبنای پاسخ دریافتی، ویژگی‌های معنایی آنها را آشکار می‌سازد. بر این اساس، ویژگی‌های معنایی ِ پرسش‌واژه‌ها عبارت‌اند از معرفگی، نکرگی، ارجاعی، غیر‌ارجاعی، جانداری و بی‌جانی. در بررسی نحوی و رده‌شناختی جملات پرسشی، جایگاه پرسش‌واژه، کانون تلقی می‌گردد که خود مشتمل بر دو نوع اطلاعی و تقابلی است. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که رابطه‌ای میان کانون اطلاعی و تقابلی وجود دارد.