مقایسۀ اقوال ایزدی‌ها با کلامات یارسان در پرتو برخی سروده‌های ایرانی غربی

Abstract

در این مقاله سروده‌های ایرانی را به دو دستة کلی تقسیم کرده‌ایم: سروده‌هایی که مبتنی‌بر سنتی شفاهی و قدیم بوده‌اند، و دیگر سروده‌هایی که به دنبال شکل‌گیری شعر عروضی فارسی متأثر از شعر عرب پدید آمده‌اند. دستة نخست را سروده‌های شفاهی و دستة دوم را سروده‌های مکتوب نام نهادیم و پس از شرح مختصری دربارة اقوال ایزدی‌ها و کلامات یارسان، به‌عنوان دو نمونه از سروده‌های شفاهی ایرانی، به مقایسة آنها از حیث برخی ویژگی‌های صوری، همچون انسجام درون‌متنی، بیت و مصراع و قافیه پرداختیم. براساس تحولِ ویژگی‌های صوری در اقوال و کلامات و دیگر سروده‌های ایرانی غربی، به این نتیجه رسیدیم که اقوال ایزدی‌ها یکی از قدیم‌ترین انواع سروده‌های شفاهی ایرانی غربی است، درحالی‌که کلاماتِ یارسان، احتمالاً تحت ‌تأثیر سنت مکتوب و قویِ شعر عروضی فارسی، بسیاری از ویژگی‌هایِ شفاهی خود را از دست داده و به سروده‌های مکتوب نزدیک شده‌است. در عین حال برخی ویژگی‌های مهم‌ترین سروده‌های ایرانی غربی را نیز تحلیل کرده‌ایم.