به سوی طراحی اطلس زبانی گویش گیلکی

Abstract

اطلس زبانی مجموعه‌ای از نقشه‌ است که تنوعات زبانی را در گستره‌ای جغرافیایی نشان می‌دهد. اطلس‌های زبانی از منظر ‌گویش‌شناسی،‌ برنامه‌ریزی زبانی و‌ جامعه‌شناسی زبان اهمیت بسیار دارند. با توجه به فقدان چنین اطلسی برای گویش گیلکی،‌ نگارندگان کوشیده‌اند ضمن تهیة اطلسی بر مبنای 100 واژه، به دو پرسش اساسی پاسخ دهند: 1- در گویش گیلکی چه فرایندهای آوایی‌‌ رخ می‌دهد؟ 2- شهرستان‌های مرکزی استان با شهرستان‌های غیرمرکزی چه تفاوتی از نظر و قوع فرایندهای آوایی دارند؟ به کمک چنین اطلسی می‌توان مرز گویش‌های گیلکی، تالشی و ترکی را نیز در استان گیلان نمایش داد. نویسندگان ابتدا 100 واژة پایه را انتخاب کردند و پس از مصاحبه و ضبط صدای گویشوران،‌ برای هر واژه نقشه‌ای تهیه کردند و تنوعات آوایی یا واژگانی را روی آن نشان دادند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که‌ 16 نوع فرایند آوایی در گویش گیلکی رخ می‌دهد که از این میان، مرکزی‌شدگی، افراشتگی، حذف و سایشی‌شدگی، به‌ترتیب، پربسامدترین فرایندها به شمار می‌آیند. همچنین مشاهده شد که در شهرستان‌های غیرمرکزی، به‌ویژه شهرستان رودسر،‌ بسامد فرایندهای آوایی نسبت به شهرستان‌های مرکزیِ استان بیشتر است.