تغییرات الگوی غذایی و الگوی مصرف خانوار در ایران: تلفیق جداول داده– ستانده و سیستم تقاضای خانوار

Abstract

در این مطالعه میزان تغییرات در مصرف اقلام خوراکی با تغییر جهت الگوی غذایی فعلی به سمت الگوهای غذایی مبتنی بر توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی ( WHO ) [1] ، صندوق جهانی تحقیقات سرطان ( WCRF ) [2] و الگوی مدیترانه‌ای تعیین شد. سپس براساس روش منگلی و همکاران (2010)، با تلفیق سیستم تقاضای خانوار در الگوی داده – ستانده قیمتی لئونتیف، آثار جانشینی و درآمدی تغییرات الگوی غذایی بر الگوی مصرف، بررسی و تحلیل شد. براساس نتایج، امکان تغییر در مقادیر مصرف برخی مواد خوراکی مانند دانه‌های روغنی، ماهی و فراورده‌های حاصل از آبزیان، گوشت قرمز و فراورده‌های گوشتی و تولیدات لبنی به میزان بیش از 10 درصد مقادیر کنونی در نتیجه تغییرات الگوی غذایی وجود دارد. همچنین ارزش افزوده نهاده‌های اولیه این مواد خوراکی در نتیجه تغییرات الگوی غذایی افزایش می‌یابد. قیمتهای پایه و خریدار بیشتر کالاها و خدمات نیز در نتیجه افزایش ارزش افزوده اقلام خوراکی بیان شده افزایش می‌یابند. متوسط افزایش شاخص قیمت گروه‌های اصلی کالاها و خدمات بین 01/0 تا 96/1 درصد در نوسان بوده است. تغییرات الگوی غذایی باعث افزایش سهم گروه‌های خوراکیها، آشامیدنیها و دخانیات و حمل‌ونقل و ارتباطات و کاهش سهم سایر گروه‌ها در بودجه خانوار می‌شود. با توجه به اینکه بیش از 30 درصد مخارج خانوارها به گروه خوراکیها، آشامیدنیها و دخانیات اختصاص یافته است، افزایش سهم این گروه و کاهش سهم سایر گروه‌ها می‌تواند باعث کاهش بیشتر بودجه تخصیص داده شده خانوارها به موارد تفریحی، فرهنگی، بهداشتی و درمانی شود و این می‌تواند تغییری نامطلوب در الگوی مصرف باشد. با توجه به غالب بودن اثر بودجه‌ای بر اثر قیمتی و وجود رابطه مکمل بین گروه‌های مخارج، می‌توان چنین استنباط کرد که با تغییر الگوی مصرف در صورتی که با افزایش درآمد و بودجه خانوار همراه باشد، این اثر نامطلوب جبران ‌شود. در شرایط کنونی به منظور بهره‌برداری از منافع گذر تغذیه‌ای [3] توصیه می‌شود که به‌صورت مستقیم و با سازماندهی مؤسسات تغذیه‌ای و معرفی الگوهای غذایی مناسب و غیرمستقیم، با استفاده از ابزارهایی مانند مالیاتها و بیمه، در جهت بهبود الگوی خوراکی سالم و پایدار برنامه‌ریزی شود. طبقه‌بندی JEl : C67 ، C51 ، D12 [1] . World Health Organization [2] . World Cancer Research Fund [3] . Nutrition Transition