بررسی تطبیقی المیزان و روح المعانی در مقوله‌ی معاد جسمانی

Abstract

معاد جسمانی و اعتقاد به آن از ملزومات و ضروریّات دین مبین اسلام می‌باشد، به‌طوری‌که عدم اعتقاد به آن از موجبات کُفر است. درباره‌ی کیفیّت معاد، اندیشمندان اسلامی نظریّات گوناگونی را ارائه کرده‌اند. متکلّمین از منظر کلامی و فلاسفه از منظر فلسفی و محدّثین از منظر روایات بدین‌ موضوع نگریسته‌اند. در این مقاله سعی شده است که دیدگاه‌های دو مفسّر بزرگ عالم تشیّع و تسنّن، یعنی علاّمه طباطبائی و آلوسی در روح‌المعانی و المیزان، در آیاتی که دالّ بر معاد جسمانی هستند، بررسی شود. رویکرد آلوسی، رویکردی کلامی است و آن اینکه در قیامت، انسان بعد از تألیف اجزای متفرّق او، عین انسان دنیوی خواهد بود، ولی علاّمه‌طباطبائی، رویکردی فلسفی دارد و آن اینکه آنچه در قیامت اتّفاق می‌افتد، تبدّل است نه تألیف و عینیّت انسان اُخروی با توجّه به روح اوست وگرنه بدن اُخروی عین بدن دنیوی نخواهد بود؛ بلکه مثل آن است.