گفتمان انقلاب اسلامی و اندیشه عدالت ساختاری برای جهانی عاری از خشونت

Abstract

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های روابط بین‌الملل برقراری صلح و پرهیز از خشونت و جنگ، است. برای این منظور، مانیفست‌ها و منشورهای بین‌المللی تقریر گشته و سازمان‌ها و نهادهای همکاری فراوانی میان دولت‌ها ایجاد شده است. هدف از این اقدام، هماهنگی میان منافع کشورها و حل‌و‌فصل مسائل میان آنها به شیوه ی مسالمت‌آمیز بوده است. اما آنچه اکنون مشاهده می‌شود شکست فزاینده ی‌ این تجربه است. در شرایط کنونی، شاهد نوعی خشونت ساختاری در روابط بین کشورها هستیم که ناظر برنحوه ی توزیع قدرت میان آنان و نگاه تک‌بعدی به حقوق‌ است. گفتمان انقلاب اسلامی به‌عنوان یک پادگفتمان در برابر گفتمان غربی حاکم بر روابط بین‌الملل، مبانی نظری متفاوتی را برای تنظیم مناسبات اقتصادی، ‌سیاسی و فرهنگی ارائه می‌دهد. در این میان، اصل «عدالت» یکی از مهم‌ترین ابتکاراتی است که انقلاب اسلامی ایران سعی نموده با محوریت آن مبنای نظری نوینی را پایه‌ریزی کند. اصل عدالت، به‌عنوان اصل مبنایی، مطلق و «حسن در مجموع»، در مانیفست‌ها و پیمان‌های بین‌المللی و در تلاش برای رسیدن به صلح به‌شدت مورد غفلت قرار گرفته است. سؤال اینجاست که چگونه گفتمان عدالت ساختاری انقلاب اسلامی می‌‌تواند صلح و ثبات جهانی ایجاد نماید؟ عدالت ساختاری بر نبود انحصار قدرت در نظام بین‌المللی تأکید دارد. اقتضای این امر برقراری توازن حق‌مدار است. درنتیجه، نظام مبتنی‌ بر عدالت ساختاری، نظام شبکه‌ای با میزان متناسبی از قدرت کشورهاست که با استفاده از دو نوع عدالت تکوینی و تشریعی، روابط میان کشورها را عادلانه تنظیم کرده و خروجی آن‌ را با معیار عدالت محک می‌زند. در این نظام، خشونت‌ها نتیجه طبیعی ساختار و قوانین بین‌المللی و مشروعیت‌یافته به‌وسیله آنان نیستند و در عین‌حال ضمن کاهش شدید گستره آنان، حالت موردی پیدا می‌کنند.