بررسی چرخه اسپرماتوژنز سوسمار سبز خزری در استان مازندران

Abstract

سوسمار سبز خزری (Lacerta strigata) متعلق به خانواده لاسرتیده، روزفعال بوده و زیستگاه اصلی آن در نواحی خزری و مدیترانه‌ای، تپه‌های ماسه‌ای و شنزارهای سواحل دریا، مرداب یا رودخانه‌ها با پوشش گیاهی استپی و اغلب بوته‌ای می‌باشد. از آنجا که مطالعات اندکی بر روی چرخه‌های تولیـدمثلی سوسمار سبز خزری در ایران و جهان صورت گرفته، لذا این تحقیق به منظور بررسی چرخه‌ی اسپرماتوژنز این گونـه در استان مازندران انجام شد. از 15 فروردین تا 30 شهریور 1392 تعداد 24 نمونه‌ی نر از سه ایستگاه گوهرباران، آبندانسر و آبندانکش در اطراف شهرستان ساری در‌ گشت‌های روزانه و با دست جمع‌آوری شدند. پس از انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه با کلروفرم بیهوش شدند و صفات مورفومتریک آنها شامل طول سر‌، طول بدن و دم، طول‌ و ‌عرض همی‌پنیس، طول و عرض بیضه، وزن بدن و بیضه‌ها اندازه‌گیری شد. در طی شش ماه دوره‌ی فعالیت این گونه، بیضه‌ی 24 نمونه نر بالغ مورد بررسی ریختی و بافتی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد اسپرماتوژنز در این گونه شامل چهار فاز فعال، انتقالی، غیرفعال و ترمیمی است. دو فاز آخر مرز مشخصی نداشته و با این که تولید اسپرم وجود ندارد ولی ترمیم لایه زاینده از شهریور آغاز و تا اوایل فروردین ادامه دارد. اسپرماتوژنز از اواخر اسفند آغاز و اوج آن در فصل بهار و در خرداد ماه بوده و از مرداد به بعد کاملاً متوقف می‌شود. تولیدمثل این گونه از نوع فصلی و اسپرماتوژنز از نوع پیوسته است.