نقش موسیلاژ در افزایش مقاومت به خشکی گیاهان در مرحله جوانه زنی و دانه رست (مطالعه موردی: اسفرزه و بارهنگ)

Abstract

جوانه­زنی بذر یکی از مهم­ترین مراحل استقرار گیاهان بوده که اغلب تحت تأثیر تنش­های محیطی به ویژه شوری و خشکی قرار می­گیرد. بذر و میوه تعداد زیادی از گیاهان مناطق خشک دارای لایه­ای از موسیلاژ است که توانایی جذب و حفظ رطوبت بذر در شرایط تنش رطوبتی را افزایش می­دهد. به منظور بررسی نقش موسیلاژ در مقاومت به خشکی دو گونه اسفرزه (<em>Forsk.</em><em>Plantago ovata</em>) و بارهنگ (<em>Plantago major L</em>.) در مرحله جوانه­زنی و دانه­رست، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش متغیر اول نوع گونه گیاهی در دو سطح (اسفرزه و بارهنگ)، متغیر دوم سطوح مختلف تنش خشکی در پنج سطح (0، 5/0-، 9/0-، 45/1-،1/2- مگاپاسکال)، و متغیر سوم نوع بذر در دو سطح (با موسیلاژ، بدون موسیلاژ) بود. صفات مورد مطالعه شامل درصد جوانه­زنی، سرعت جوانه­زنی، طول ریشه­چه، طول ساقه­چه بود. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی جوانه­زنی و رشد اولیه هر دو گونه مورد بررسی به طور معنی­داری کاهش یافت )05/0 .(P < بذور دارای موسیلاژ در مقایسه با بذرهای بدون موسیلاژ به میزان کمتری تحت تأثیر اثر تنش خشکی قرار گرفتند. واکنش اسفرزه و بارهنگ نسبت به تنش خشکی یکسان نبود. در هر دو نوع بذر (با موسیلاژ و بدون موسیلاژ)، صدمه ناشی از تنش خشکی در جوانه­زنی و رشد اولیه اسفرزه کمتر از بارهنگ است. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان­دهنده نقش مثبت موسیلاژ در حفظ رطوبت و بهبود جوانه­زنی بذر در شرایط تنش رطوبتی است. با این­حال میزان تأثیر این ماده بسته به نوع گیاه و حجم موسیلاژ موجود در بذر متفاوت است.