ارائه مدل تحلیلی به‌منظور شناخت و ارزیابی مؤلفه‌های محیطی مؤثر بر افزایش تعاملات اجتماعی کودکان دارای اوتیسم در مراکز آموزشی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی

Abstract

اختلال طیف اوتیسم1، اختلال فراگیر در رشد سیستم عصبی است که با نقص در تفکر، احساس و هیجان، زبان و توانایی ارتباط با دیگران و در نتیجه کاهش سطح تعامل مبتلایان همراه است. به‌منظور ایجاد یک فرآیند یکپارچه برای ارتقای تعاملات اجتماعی در کودکان اوتیسم، مداخلات درمانی باید با کمک طراحی معماری مناسب و با در نظر گرفتن نقش متغیرهای محیطی در برآورده ساختن نیازهای کودکان اوتیسم، صورت گیرد. لذا شناخت مؤلفه‌های معماری تأثیرگذار بر ارتقاء تعاملات اجتماعی کودکان اوتیسم و ارزیابی و اولویت‌بندی آن‌ها در طراحی معماری این مراکز، بااهمیت به نظر می‌رسد. هدف از مقاله حاضر، شناخت و ارائه مدل تحلیلی از شاخص‌های محیطی مؤثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی کودکان دارای اوتیسم، جهت اولویت‌بندی این شاخص‌ها در طراحی محیط‌های آموزشی می‌باشد. روش مورد استفاده در این مقاله، توصیفی-تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات در دو مرحله صورت گرفت؛ در مرحله اول پیشینه و مبانی نظری تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی گردآوری و شناخت معیارها و زیر معیارهای اصلی حاصل شد؛ سپس با استفاده از معیارهای به‌دست‌آمده در مرحله اول، مدل تحلیلی چهار سطحی از شاخص‌های محیطی مؤثر بر افزایش سطح تعاملات اجتماعی کودکان دارای اوتیسم ارائه شد. پس ‌از آن پرسشنامه‌ای با استفاده از برنامه Expert Choice تهیه و میان 15 نفر از متخصصان شامل: روانشناسان، کار درمان‌ها و مربیان کودکان اوتیسم توزیع شد و به‌این‌ترتیب معیارها و زیرمعیارهای به‌دست‌آمده با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی و مقایسات زوجی رتبه‌بندی شد و در پایانی، تنها مدارس اوتیسم شهرهای قزوین، زنجان و تبریز انتخاب شدند و شرایط این معیارها در آن‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت نتایج این تحقیق مشخص کرد، از میان اصول و معیارهای مورد بررسی،«سازمان‌دهی فضاها» و «عناصر طبیعی» با وزن‌های (42/0) و (32/0) بیشترین تأثیر را برافزایش سطح تعاملات اجتماعی کودکان دارای اوتیسم در محیط‌های آموزشی دارند.