بررسی نقش بازارهای دوره‌‌ای در حضورپذیری ساکنین محله‌های شهری و افزایش تعاملات اجتماعی، مورد مطالعاتی: شهر همدان

Abstract

با توجه به رشد سریع جمعیت در شهرها و نیز گسترش بیش از پیش علم و فناوری و ارتباطات در دهه‌های اخیر و امکان رخ دادن ارتباطات انسانی در دنیای مجازی مردم کمتر از گذشته با محیط اطراف خود و ساکنین آن تعامل برقرار می‌کنند. با تأمل در دیرینه تاریخی ایران زمین، به سهولت می‌توان نمونه‌هایی از ارتباط شهروندان با یکدیگر در فضای شهری را در بازارهای دوره‌ای، به‌عنوان یکی از نهادهای مهم جامعه در محله‌ها/ مراکز محله‌ای، مشاهده کرد. در این پژوهش، بر مبنای روش توصیفی- پیمایشی و مطالعات اسنادی میزان تأثیر بازارهای دوره‌ای بر تعاملات اجتماعی و رابطه همسایگی شهروندان در محله سکونت‌شان بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل ساکنین شش محله شهر همدان می‌باشد. بر همین اساس، ساکنین سه محله‌ای که در آن بازارهای دوره‌ای شنبه بازار، سه‌شنبه بازار و پنج‌شنبه بازار دائر می‌باشد، با سه محله متناظر که در آن بازار دوره‌ای برپا نمی‌شود، مقایسه و مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد در محله‌های دارای بازار دوره‌ای به‌دلیل عامل جاذب جمعیت بازار و حضور بیشتر مردم، میزان آشنایی همسایگان با یکدیگر و همچنین تعاملات اجتماعی، بیشتر از محله‌های بدون بازار دوره‌ای می‌باشد. همچنین از دیگر نتایج پژوهش، دست یافتن به رابطه مستقیم بین کیفیت فضاهای برگزاری بازارهای دوره‌ای با افزایش میزان حضور و تعاملات اجتماعی مردم است. تجارب موفق جهانی بررسی شده و نیز یافته‌های این پژوهش عواملی چون داشتن دسترسی مناسب، وجود فضای سبز و نزدیکی به خدمات شهری را به‌عنوان مهم‌ترین معیارهای کیفی بیان می‌دارد، که در صورت احیای بازارهای دوره‌ای و ساماندهی آن‌ها، چنانچه مبتنی بر مکان‌یابی هوشمندانه و نیازمحور باشد، در ترغیب و تشویق شهروندان برای حضور بیشتر در محله‌ها خود بسیار راهگشا بوده و ضمن افزایش تعاملات و صمیمیت بین ساکنین، به‌عنوان یک مؤلفه معنایی، باعث هویت‌بخشی محله‌ها و افزایش حضور ساکنین محله می‌شود.