تحول معنای‌ اجتماعی- فضایی در خانه‌های اراک ( بررسی تطبیقی الگوی فعالیت‌ها و روابط اجتماعی در خانه‌های سنتی درون‌گرا و خانه‌های تک واحدی معاصر اراک)

Abstract

خانه به‌عنوان نهادی اجتماعی اثر زیادی بر زندگی ساکنانش دارد و موضوع پیچیده‌ای است که جنبه‌‌های مختلفی دارد. امروزه در خانه اغتشاش و تداخل میان فعالیت‌های روزمره افراد و تأثیر آن بر روابط اجتماعی درون خانوادگی و برون خانوادگی و عدم تناسب و ارتباط مناسب میان الگوی فعالیت‌ها و روابط افراد از سویی و از سوی دیگر فضاهای خانه منجر به نارضایتی ساکنین شده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی آن دسته از تحولات معنایی است که مربوط به الگوی فعالیت‌ها روزمره و روابط اجتماعی است. در این پژوهش روش ‌تاریخی برای بررسی خانه‌های سنتی و روش مردم‌نگاری برای خانه‌های معاصر به‌کار رفته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که در الگوی فعالیت‌های افراد؛ شیوه‌های تفریح، نحوه انجام وتقسیم کار، نحوه تنظیم زمان، تولید مواد غذایی در خانه و سیستم بهداشتی و روابط اجتماعی درون و برون تغییرات صورت گرفته است. این تغییرات همراه با تغییرات فضایی بوده است. بنابراین معنای اجتماعی‌- فضایی در این بخش از معنا که مرتبط با فعالیت‌ها و روابط اجتماعی است در خانه‌های معاصر به وجود آمده است؛ به‌گونه‌ای که در برخی فضاها، معنای اجتماعی- فضایی به کلی تغییر کرده است، برخی در امتداد معنای گذشته است مانند جایگاه پدر در خانواده. از معانی اجتماعی- فضایی که در شکلی جدید هنوز به حیات خود ادامه می‌دهند می‌توان به اثرات فضایی- اجتماعی آن اشاره کرد. معانی اجتماعی- فضایی به کلی تغییر کرده‌اند می‌توان به جایگاه زن در خانه و نمود فضایی- اجتماعی آن اشاره کرد. از سوی دیگر این تحولات در سطوح مختلف از الگوی فعالیت‌ها تا ویژگی‌های کالبدی خانه را تحت تأثیر قرار داده است؛ مواردی چون اهمیت شی محوری در تقابل با فضا محوری، تضعیف نقش شکل و هندسه فضا، تمایل به فضاهای بسته به‌جای فضاهای باز و فردگرایی نمونه‌هایی از این تحولات می‌باشد.