بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری دلبستگی مکانی در محله‌های شهری، نمونه موردی: محله‌های دردشت، چهارسوقی ها، ملاصدرا و دوطفلان شهر اصفهان

Abstract

محله‌ها از جمله عناصر سازنده شهری می‌باشند که به‌عنوان قلمرویی کالبدی- اجتماعی، بعد از خانه، مهمترین حلقه واسطه میان فرد و محیط پیرامونی‌اش می‌باشند و از این‌رو نقشی اساسی را در پیوند دادن مردم با محیط زندگیشان عهده‌دار می‌باشند، پیوندهای اصیلی که زندگی انسان در معنای واقعی خود را در مکان جاری ساخته، فضا را معنادار نموده و هویت فردی را در ارتباط با هویت مکانی شکل می‌دهد. با این وجود امروزه در سایه تحولات سریع کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و غیره دلبستگی مکانی به محله‌ها، کمتر محلی از اعراب را در زندگی معاصر به خود اختصاص داده است، به‌گونه‌ای که می‌توان بی ریشه‌گی، پریشانی و بی‌خانمانی بشر را در ارتباط با آن دانست. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف پاسخگویی به چرایی دلبستگی مکانی در محله‌های مسکونی با مروری بر آراء عمومی اندیشمندان در این حوزه از دانش بشری، با استفاده از روش تحقیق کیفی و بهره‌گیری از راهبردهای پژوهش چندموردی و استدلال منطقی به مطالعه عوامل دلبستگی مکانی در محله‌های شهر اصفهان پرداخته است. بر این اساس، نخست با استفاده از راهبرد تحقیق چندموردی، مبتنی بر فرآیندی گونه‌شناسانه، محله‌های دردشت، دوطفلان، ملاصدرا و چهارسوقی‌های شهر اصفهان به‌عنوان نمونه‌های مورد تحقیق انتخاب شده و سپس شواهد گردآوری شده از طریق مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته و مشاهدات با استفاده از راهبرد استدلال منطقی و به‌طور خاص روش تحلیل محتوای هدایت شده در محیط نرم‌افزاری MAXQDA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت بر اساس مصاحبه‌های 22 گانه صورت پذیرفته در محله‌ها مورد مطالعه، 1067 کُد در ارتباط با دلبستگی مکانی ساکنین به محله‌ها استخراج شده که با طبقه‌بندی‌ ایشان در قالب 40 درون مایه فرعی، 8 درون مایه اصلی صمیمیت اجتماع محلی، هویت اجتماعی، مذهب، شأن، تداوم فضا- زمان، حظ بصری، پاسخ‌دهندگی و طول مدت سکونت به‌عنوان عوامل اصلی دلبستگی مکانی در محله‌های مورد مطالعه شناسایی شده است.