بررسی و تحلیل تزئینات (گره چینی) به کار رفته در بناهای شهر تاریخی ماسوله، نمونه موردی: محله کشه سر علیا

Abstract

گره چینی ایرانی یکی از رشته ها و حروف سنتی است که به نقوش هندسی تکیه دارد و بیننده در اولین برخورد با این هنر، ناخود آگاه تحت تأثیر نظم آن قرار می گیرد. طرح های هندسی، که منشاء هنر گره چینی هستند، معمولاً شامل یک شمسه چند ضلعی در وسط بوده و چند شکل هندسی دیگر در اطراف به نحوی ترسیم شده تا بتوانند فضا را پر نمایند. گره چینی صرفاً به منزله یک تزئین خاص و یا بیان احساس هنرمند نیست، بلکه هدف از ساخت آثار هنری گره چینی از جانب هنرمندان سنتی دو چیز بوده است؛ حرکت بر اساس معرفت خود آن ها و هدایت دیگران به سوی این معرفت. هنگامی که یک بیننده به آثار گره چینی می نگرد در ابتدا تحت تأثیر زیبایی و به خصوص نظم آن قرار می گیرد ولی پس از تأمل بیشتر درآن به سمت معانی عرفانی خواهد رفت. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا تزئینات به کار رفته (گره چینی) در محله کشه سر علیا ماسوله دسته بندی شود. همچنین عوامل تأثیرگذار بر تزئینات نیز مورد بررسی قرار گرفته شده اند. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که 13 نوع الگو گره چینی وجود دارد و بیشترین الگو مورد استفاده در تزئینات، الگوی هشت و چهار می باشد. همچنین نتایج نشان دهنده آن است که چهار قسمت اصلی تشکیل دهنده گره چینی های ماسوله، از عناصر فرهنگی، مذهبی و طبیعی الگو گرفته است. چهار الگو مشترک گره چینی های شهر ماسوله عبارتند از: شمسه (خورشید)، گل هشتپر (نماد چرخه طبیعت)، چلیپا (نماد چهار عنصر اصلی، هستی) و دایره (نماد جاودانگی، البته دایره در این طرح نماد درخت و طبیعت می باشد). روش پژوهش بر مبنای میدانی و مشاهده مستقیم از بناها، بصورت مطالعه پیمایشی بوده است. در بررسی تزئینات (گره چینی)، از روش کتابخانه ای استفاده شده است.