بررسی و امکان سنجی جایگزینی الگوی برنامه ریزی ساختاری- راهبردی باالگوی برنامه ریزی جامع شهری در ایران: مطالعه ای تطبیقی- مقایسه ای

Abstract

الگوی برنامه ریزی جامع که پایه های نظری و تئوریک آن بر اساس نظریات پاتریک گدس 1 و ابرکرامبی 2 در اوایل قرن بیستم بنا نهاده شده است، پس از جنگ جهانی دوم و در پی نیاز به گسترش بی رویه و نیز بازسازی ویرانی شهرهای پس از جنگ مطرح شد. اما، از همان اوایل به دلیل مبنای فلسفی ثابت، انعطاف ناپذیری و عدم شفافیت در نظر و گرایش بیش از حد به اندیشۀ هندسی و کالبدی و عدم توجه به مسائل اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی در عمل مورد انتقاد جدی در خاستگاه خود یعنی اروپا و آمریکا قرار گرفت. طولی نکشید که این الگو توسط رویکردها و الگوهای جدید از جمله رویکرد سیستمی و سپس برنامه ریزی راهبردی جایگزین شد. در حالی این جایگزینی در دهه 1960 میلادی اتفاق افتاد که در کشور ما هنوز بعد از گذشت بیش از نیم قرن از اتمام این الگوی برنامه ریزی در غرب، پارادایم اصلی در تهیۀ طرح های توسعۀ شهری محسوب می شود. هدف اصلی این مقاله امکان سنجی جایگزینی طرح های ساختاری- راهبردی با طرح های جامع شهری با رویکردی تطبیقی است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و تحقیق با استفاده از مطالعات اسنادی، مرور متون جهانی و یافته های حاصل از بررسی نتایج عینی و کالبدی- فضایی طرح های جامع شهری انجام شده است. نتایج نشان می دهند که اولاً الگوی برنامه ریزی جامع با توجه به نقص های اساسی که هم در مبانی نظری و هم در عرصۀ عمل توسعۀ شهری دارد فاقد کارآیی و کفایت لازم برای هدایت تحولات توسعۀ شهری است و دوماً رویکرد راهبردی بر اساس انعطاف پذیری، مبانی مشارکتی و آینده نگری، توان و ظرفیت لازم برای برنامه ریزی مطلوب و بهینۀ توسعۀ شهری در کشور را داراست.