مروری بر نظریات و گرایشات معماری منظرحیاط بازمدارس

Abstract

تصور غالب موجود از مدرسه، تنها کلاس‌های درس است که در کامل‌ترین صورت با سالن‌های اجتماعات، ‏آزمایشگاه و ورزشگاه تلفیق شده است. در این تصویر فضای باز اطراف شامل حیاط و یا باغچه عموماً نادیده ‏انگاشته و تمام توجهات معطوف به فضای درونی است، لذا سرمایه ارزشمند پنهان در آن بالقوه باقی می‌ماند. ‏در ایران نمونه مطالعات و پروژه‌های کاربردی با هدف ارتقاء کیفیت حیاط باز مدارس در خدمت یادگیری دانش‌آموزان به جز چند مورد جزئی که توسط سازمان نوسازی و تجهیز مدارس کشور انجام شده است، وجود ندارد. با توجه به خلأ دانشی و حرفه‌ای موجود، در این راستا از حرفه– دانش معماری منظر با استناد به توجه همه جانبه‌اش به ابعاد زیست‌محیطی، اجتماعی و زیباشناختی در امر ارتقاء کیفیات محیطی فضاهای باز، در تبیین و استخراج رویکردها کمک گرفته خواهد شد. هدف این تحقیق مروری بر نظریه‌ها و رویکردهای معماری منظر در برخورد با فضاهای باز مدارس در جهت تقویت نقش این فضاها در یادگیری و آموزش کودکان است. برای حصول ‏به این منظور در ابتدا کلیه متون و ادبیات جهانی مرتبط با موضوع حیاط باز مدارس و نقش معماری منظر در ارتقاء کیفیت آموزشی آن بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که عمده رویکردها و گرایشات مطرح به دوازده دسته کلی قابل تقسیم هستند. این رویکردها به پنج جنبه طراحی، مدیریت، برنامه‌ریزی، کنترل و نگهداری اشاره دارند. طراحی و مدیریت منظر برای کلاس‌های درس بیرونی، توجه به اهمیت معیارهای کیفی از قبیل ایمنی و امنیت، حس مکان و سلامتی در حیاط مدارس، طراحی پایدار و سبز حیاط مدارس، فرایند جامع طرح و ساخت حیاط مدارس، برنامه‌های آموزشی رسمی، غیررسمی، پنهان و منطبق با فضای حیاط مدارس، یادگیری از طریق بازی و طراحی فضاهای بازی، نمونه‌های منظرسازی شده اجرا شده حیاط مدارس، حفاظت و مدیریت منظر طبیعی و مصنوع حیاط مدارس، مشارکت بچه‌ها در طرح مدارس، طرح‌های جامع منظر حیاط مدارس و محوطه‌های دانشگاهی، بررسی شرایط، ویژگی‌ها و نقش معماران منظر در ایجاد تسهیلات آموزشی و در نهایت دستورالعمل‌ها و اصول طراحی حیاط بیرونی مدارس در مناطق خاص، به عنوان مهمترین گرایشات و الزامات طراحی منظر حیاط باز مدارس مطرحند. دربخش اول، ادبیات جهانی حول محوریت آموزش و طراحی منظر حیاط مدارس مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس بر مبنای بررسی جامعی از ادبیات و نمونه‌های اجرا شده از طرح منظر حیاط مدارس به دسته‌بندی مهمترین رویکردها و گرایشات طراحی منظر در این فضاها پرداخته می‌شود. در انتها نیز نتیجه‌گیری از مطالب و یافته‌های مقاله ارائه خواهد شد.