تأملی بر چگونگی تکوین مفاهیم اصولی معماری منظر و تبلور آن در منظر ایران باستان (از ابتدا تا پایان دوران هخامنشی)

Abstract

معماری منظر، که در بیان پیشینیان تحت عنوان باغ ایرانی متبلور می‌گردد، از قدیمی‌ترین و مهمترین حرکات تمدن بشری در زمینه باغ سازی است؛ تا آن جا که نوشته‌های باقی مانده از یونانیان و کتب مقدسی چون تورات، در باب مقوله منظر باستان ایرانی بسیار نوشته‌اند. معماری منظر با دارا بودن ریشه در طبیعت و جنسیتی متفاوت با معماری، نقش و جایگاهی اساسی در زندگی انسان باستان داشته و توانسته است در کنار کارکردهای متعدد جانبی، با توجه به محیط پیرامون، به مطلوب ساختن فضاهای بیرونی و محیط معماری کهن ایرانی بپردازد. پرواضح است، تعاملات عینیتی-‌ذهنیتی معماری منظر به عنوان پدیده‌ای که در محیط خارج شکل می گیرد، مبدع جریانی بوده است، که همسان با رشد دیگر جوانب توسعه بشری در ایران، بیانی از روش زندگی، فرهنگ، نیازها و هویت ایران باستان می باشد. بدیهی است مطالعات بیشتر در ریشه‌یابی و کشف ناگفته‌های معماری منظر باستان، به روشن شدن هر چه بیشتر پایه‌های اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی مردمان آن دوران می‌پردازد. در این راستا پژوهش حاضر به بررسی مفاهیم پایه‌ای معماری منظر پرداخته و با معرفی علوم و هنر، جایگاه معماری منظر را در تقسیم‌بندی هنرها، بیان می‌کند و سپس با ذکر کارکردهای معماری منظر و بیان نقش اجتماع در این مقوله هنر، ریشه‌ها و تبلورات معماری منظر باستان – با بیان تفصیلی نمونه‌های جاودانه کهن معماری ایرانی- را مورد بحث قرار می‌دهد.