بررسی ویژگیهای فیزیکوشیمیایی و کانی‌شناسی خاک‌ها در یک ردیف پستی و بلندی در جنوب‌غرب دریاچه ارومیه

Abstract

به­منظور بررسی اثر توپوگرافی بر ویژگی­های ریخت­شناسی، فیزیکی، ­شیمیایی وکانی­شناسی خاک­ها، یک ردیف توپوگرافی متشکل از سه تیپ ­اراضی ­­(تپه، فلات و دشت دامنه­ای) در منطقه حیدرآباد در جنوب­غرب دریاچه ارومیه، در حد فاصل شهرهای ارومیه و محمدیار مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور با توجه به تغییرات شیب و ارتفاع، در هر تیپ­ اراضی دو خاکرخ حفر، تشریح و رده­بندی شدند و از افق­های ژنتیکی نمونه­برداری انجام گرفت و ویژگی­های فیزیکی، ­شیمیایی و کانی­شناسی آن­ها تعیین شد. براساس نتایج حاصله، عمق خاکرخ، ضخامت سولوم و عمق و ضخامت افق­های کلسیک، مقادیر رس، کربن آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی، هدایت الکتریکی و کربنات کلسیم معادل خاک­ها با کاهش شیب به سمت انتهای ردیف توپوگرافی افزایش یافت. علاوه­ براین، در انتهای ردیف توپوگرافی (تیپ­اراضی دشت دامنه­ای) انتقال عمودی رس منجر به تشکیل افق­های آرجیلیک شده است. براساس مطالعات کانی­شناسی، کانی­های ایلایت، اسمکتایت، کلرایت، کائولینایت، ورمی­کولایت و پالی­گورسکایت کانی­های رسی غالب در این خاک­ها می­باشند. نتایج مطالعات کانی­شناسی نشان داد که­ در قسمت­های بالادست ردیف توپوگرافی (خاکرخ­های 1 و 2، تیپ­اراضی تپه) کانی­های ایلایت و کلرایت، کانی­های رسی غالب می­باشند. به­تدریج با کاهش شیب، به مقدار اسمکتایت خاک­ها افزوده شده و در انتهای ردیف توپوگرافی (خاکرخ­های 5 و 6، تیپ­اراضی دشت دامنه­ای)، اسمکتایت به­صورت کانی غالب درآمده است. در خاکرخ 4 (تیپ ­اراضی فلات)، علاوه بر کانی­های اسمکتایت و ایلایت که کانی‌های غالب این خاکرخ هستند، کانی پالی­گورسکایت نیز یکی از کانی­های غالب می­باشد. تغییرات پستی و بلندی از واحد تپه به سمت واحد­های فلات و دشت دامنه­ای، با تأثیر در میزان روان­آب سطحی و مقدار آب نفوذ یافته به درون خاک و انتقال عمودی املاح به اعماق، تشکیل و تکامل خاک­ها را تحت تأثیر قرار داده است. در نهایت تفاوت در ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی و کانی­شناسی خاک­ها منجر به­ تمایز آن­ها در طول ردیف توپوگرافی شده است و باعث گردیده که این خاکرخ‌ها در سه رده انتی­سول، اینسپتی­سول و آلفی­سول قرار گیرند.