بررسی تغییرات مکانی برخی ویژگی‌های خاک و ارتباط آن با عملکرد چای در منطقه فومن گیلان

Abstract

شناخت تغییرپذیری مکانی ویژگی‌های خاک به منظور شناسایی علل اساسی تغییرپذیری عملکرد و اجرای مدیریت صحیح مزارع و باغات، برای دستیابی به تولید بیشتر و مدیریت پایدار اراضی، امری ضروری است. در این پژوهش، تغییرات مکانی برخی ویژگی‌های خاک و ارتباط آن با عملکرد چای در منطقه فومن استان گیلان مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، نمونه‌‌برداری خاک از عمق صفر تا 40 سانتی‌متری در 70 نقطه مشاهداتی از یک باغ چای و نمونه‌برداری از برگ سبز چای در پلاتی به وسعت 4 متر مربع به مرکزیت محل‌های نمونه‌برداری خاک انجام شد. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک و عملکرد چای بر اساس روش‌های استاندارد تعیین شدند. به منظور روشن شدن اثر تجمعی ویژ‌گی‌های فیزیکوشیمیایی خاک بر عملکرد چای، نواحی مدیریتی تعیین شدند. پهنه‌بندی متغیرهای مورد مطالعه با استفاده از روش کریجینگ معمولی صورت گرفت. نتایج نشان داد که pH کمترین (1/5 درصد) و پتاسیم قابل استفاده خاک بیشترین (2/37 درصد) ضریب تغییرات را دارند. پس از برازش مدل‌های مناسب بر تغییرنما‌ها، وابستگی مکانی متوسط و قوی برای تمامی ویژگی‌های مورد بررسی به‌دست آمد. بر اساس نتایج ضرایب همبستگی، عملکرد چای با درصد کربن آلی و پتاسیم قابل استفاده خاک همبستگی مثبت (به‌ترتیب 53/0 و 37/0) و با pH خاک همبستگی منفی (45/0-) نشان داد. شباهت پراکنش مکانی عملکرد چای با الگوی توزیع مکانی pH، کربن آلی و پتاسیم قابل استفاده خاک، بیانگر همبستگی مکانی این ویژگی‌ها با عملکرد چای در منطقه می‌باشد. نتایج فوق نشان‌دهنده تأثیر قابل توجه ویژگی‌های خاکی به ویژه pH، کربن آلی و پتاسیم قابل استفاده خاک بر عملکرد چای می‌باشد. پهنه‌بندی منطقه مطالعاتی بر اساس اثرات تجمعی تغییرات مکانی ویژگی‌های خاک به سه ناحیه مدیریتی، توانست روند تغییرات مکانی عملکرد در سطح منطقه را توجیه کند. بنابراین، پهنه‌بندی تغییرات مکانی ویژگی‌های خاک در باغات چای، می‌تواند در شناسایی منابع اصلی تغییرپذیری عملکرد محصول و تعیین نواحی مدیریتی به منظور دستیابی به اصول کشاورزی پایدار و دقیق به‌کار گرفته شود.