تحلیل معنایی علیت در فلسفه ارسطو و ابن سینا

Abstract

<em>ارسطو برای نخستین بار در تاریخ فلسفه، نظریه علل اربعه را مطرح کرد و از آن برای بررسی ساختار رویدادهای طبیعت و توجیه تغییرات عالم بهره گرفت. علل در فلسفه ارسطو هم باعث تحقق شیء در خارج می‌شوند و هم سبب شناخت آن. ابن</em><em>‌</em><em>سینا با استفاده از منابع فکری متعدد، از نوافلاطونی گرفته تا اندیشه‌ های دینی در اسلام، علیت را به گونه ‌ای دیگر تفسیر کرد و توانست با آن نظام خلقت را تبیین فلسفی نماید. علیت در نظام فلسفی ابن‌سینا بر مدار وجود است، نه حرکت؛ و علیت، هستی موجودات را تبیین می‌‌کند، نه فقط حرکت آن‌ها ‌را. از این رو با وجود آن‌که علیت و توابع آن هم در فلسفه ارسطو و هم در فلسفه ابن‌ سینا نقش محوری دارد، اما نگرش این دو فیلسوف به این نظریه متفاوت بوده است. به نظر می‌ رسد این تفاوت در تعاملی دوسویه با تطور معنایی علت از فلسفه ارسطو به فلسفه ابن‌ سینا شکل گرفته است. برای روشن شدن علت این تفاوت لازم است تا معنای علیت نزد این دو فیلسوف به خوبی تبیین گردد تا واضح شود که هر یک از این دو فیلسوف برای علیت و علت چه واژه ‌ای را به کار می‌‌بردند و از آن چه معنا و کاربردی انتظار داشتند.</em>