انرژی عرصه «بازی بزرگ جدید» در آسیای مرکزی (مطالعه موردی روسیه، آمریکا و چین)

Abstract

<em>با</em><em>افزایش</em><em>وابستگی</em><em>اقتصادی</em><em>جهان</em><em>به</em><em>منابع</em><em>انرژی</em><em>هیدروکربنی،</em><em>دامنه‌دار</em><em>شدن</em><em>تنش‌ها</em><em>در</em><em>خاورمیانه و</em><em>نیز</em><em>ظهور</em><em>روسیه</em><em>به</em><em>عنوان</em><em>یک</em><em>بازیگر</em><em>اصلی</em><em>در</em><em>بازار</em><em>انرژی</em><em>جهان،</em><em>نفت</em><em>و</em><em>گاز</em><em>آسیای مرکزی</em><em>و</em><em>مسیرهای</em><em>انتقال</em><em>آن</em><em>به</em><em>بازارهای</em><em>مصرف</em><em>بیش</em><em>از</em><em>پیش</em><em>مورد</em><em>توجه</em><em>قدرت‌های</em><em>بزرگ</em><em>صنعتی</em><em>قرار</em><em>گرفته</em><em>است</em><em> .</em><em>دهه‌ها کشمکش طولانی مدت برای کنترل منابع نفت و گاز طبیعی، زیرساخت و نفوذ منطقه آسیای مرکزی با عنوان "بازی بزرگ جدید" بین اروپا، چین، روسیه و آمریکا مطرح بوده است و هر کدام از قدرت‌ها سعی می‌کردند برای نفوذ بیشتر در منطقه از یکدیگر پیشی بگیرند. در سال‌های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و با کشف ذخایر عظیم انرژی نفت و گاز در آسیای مرکزی رقابت میان قدرت‌های بزرگ تشدید شد. از یک طرف، روس‌ها با منحصر کردن تمام مسیرهای صادرات از سرزمین خود، مایلند که نفوذ و کنترل سنتی خود را بر کشورهای تازه استقلال یافته حفظ کنند. از طرف دیگر، آمریکا که به عنوان رقیب جدی در منطقه وارد شده است، طرفدار مسیرهایی است که در راستای اهداف درازمدت و علایق ژئوپلتیک خود در منطقه منجر شود. </em><em>چین هم با دارا بودن انگیزه‌های قوی برای حضور در آسیای مرکزی به چالش کشیدن سیاست‌های هژمونیک آمریکا و دستیابی به منابع انرژی و بازار بزرگ منطقه، وارد رقابت با سایر رقبا شده است<strong>. </strong></em><em>اگرچه روسیه به عنوان قدرت اصلی در انرژی آسیای مرکزی است، اما حضور بازیگران جدیدی همچون آمریکا و خصوصا چین و تلاش جمهوری‌های قزاقستان و ترکمنستان برای یافتن راه‌های جایگزین انتقال نفت و گاز منافع روسیه در منطقه را با چالش مواجه کرده است. براین اساس، مولفین این مقاله سوال خود را چنین مطرح می‌کنند که چه کسانی در بازی قدرت برای تسلط بر منابع آسیای مرکزی پیروز خواهند شد؟ فرضیه ما این است که باتوجه به رشد اقتصادی چین و نیاز این کشور به منابع عظیم نفت و گاز و همچنین گسترش روابط پکن با همسایگان آسیای مرکزی، چین در آینده قدرت اصلی در منطقه خواهد بود.</em>