تحلیل بینامتنی «بلبل و مور» با «زنجره و مور» بر اساس رمزگان فرهنگی بارت

Abstract

<em>پروین اعتصامی</em> یکی از موفق‌ترین شاعران معاصر ایرانی در استفاده از «فابل» به منظور بیان آموزه‌های اخلاقی و اجتماعی است. یکی از پیش‌متن‌های اساسی <em>پروین</em> در آفرینش فابل­ها و تمثیلات‌اش، افسانه­های <em>لافونتن</em>، شاعر سده هفده فرانسوی، است. لیکن به تعبیر <em>رولان</em> <em>بارت</em> ساختار هر روایت، متشکل از تعدادی رمزگان فرهنگی مانند پروآیروتیک، هرمنوتیک، سمیک، نمادین و ارجاعی است. این رمزگان منعکس کننده موقعیت فردی و اجتماعی هنرمند و مبتنی بر سنت­های ادبی و فرهنگی یک جامعه است. از این روی، در مقاله حاضر، با این پیش فرض که در آثار بازآفرینی شده از یک زبان به زبان دیگر، بیش از هر چیز رمزگان فرهنگی آن دستخوش تغییر و تحول می‌شود، آن‌ها را در ساختار روایت «بلبل و مور» <em>پروین</em> <em>اعتصامی</em> که بازآفرینی حکایت «زنجره و مور» <em>ژان</em> <em>دو لافونتن</em> است، مورد واکاوی قرار داده است. نتیجه این بررسی، بر این نکته دلالت دارد که <em>پروین</em> <em>اعتصامی</em> برای آفرینش مجدد حکایت تمثیلی <em>لافونتن</em>، کنش­های روایی، تعلیق­های داستان، تقابل­های دوجزئی، محیط و فضا و خصوصیات روانی شخصیت­های داستان و نیز ارجاعات درون­متنی و برون متنی آن را متناسب با بافت فرهنگی و اجتماعی خویش تغییر داده است.