واکاوی «حکایت ایاز» مولانا با تکیه بر آراء یونگ و فروید

Abstract

از دهه1920 به بعد نقد روان‌کاوانه، سبک گستـرده‌ای از نقـد روان‌شـناختی بوده که فرضیات آن توسط <em>زیگموند فروید</em>(مؤسس مکتب پسیـکانالیز) بنیـان گذارده شـده است. در بیـان تحـولات روانشـناختی، سـاختار ارائـه‌شده توسط <em>فروید</em> دارای سـه نقش برجستـه بود: نهـاد (id)، مـن (Ego) و فرامـن (superego). این سـه طبـقه ساختار شخصیتی هر فرد را به وجود می‌آورنـد و با واکـاوی موشکافانه هر یک از این مراحـل می‌توان به فردیت و روان شخص در هر لحظه زمانی پی برد. تأثیر اندیشه‌های <em>مولانا</em> بر سبک «مثنوی» بسیار شبیه به تأثیری است که فلسفه اشراقی <em>هانریبرگسون</em> و آرای او درباره زمان بر جریان رمـان نویسـی قرن حاضر و ظـهور سبـک جریان سیـال ذهن گذاشتـه است. جریان‌های <em>دیالکتیک</em> و <em>پارادوکسیکال</em> خودآگاهی و ناخودآگاهی در مسیر داستان‌سـرایی <em>مولانا</em>، سبب گـذر وی از مراحل سه‌گانه روان‌شناسی و پایایی ردپایی این تضاد در داستان‌های «مثنـوی» گردیـده است. از این رو در این مقاله به واکاوی درگیری‌های ذهنی <em>مولانا</em> در حکایت «ایاز» در تطبیق با آراء <em>یونگ</em> و <em>فروید</em> پرداخته شده است.