بررسی مقایسه‌ای رویکرد شاعران معاصر به مظاهر شهر و زندگی شهری از مدرنیته تا پست‌مدرنیته

Abstract

با گسترش صنعت و تکنولوژی، ماهیت شهر و زندگی شهری همچون سایر جنبه‌های زندگی بشر دگرگون شد. شهر مدرن، از سویی نوید‌دهندۀ حیاتی‌ نوین با جاذبه‌های بی‌شمار، و از سوی دیگر پدیده‌ای بی‌ریشه و تشویش‌زا تلقی می‌شود. با گذر کمتر از یک سده و فراگیری اندیشۀ پست‌مدرن، شهرهایی فارغ از مرزبندی‌های مستحکم بنا شدند که در ادبیات معاصر، نقشی تعیین­کننده در بیان کیفیت فلسفۀ زندگی ایفا می­کنند. در ایران پس از مشروطه، زیست-جهان شهر نمود برجسته­ای در ادبیات داشته است؛ چه به صورت واکنشی و چه بازتابی از جهان امروز. جستار پیش رو در پی آن است که با بررسی مقایسه‌ای رویکرد شاعران معاصر ایران به مظاهر تمدن و زندگی شهری، جایگاه و نقش پدیدۀ شهر را در حرکت شعر معاصر از مدرنیسم به پست‌مدرنیسم آشکار سازد. نتایج بررسی‌ها از این قرار است که شاعران رمانتیک اولیه، تحوّل و گسست حاصل از تجدّد را برنتابیده و رویکردی تقابلی- نوستالژیک اتخاذ کرده­اند. این موضع در شعر شاعران پسین تعدیل می‌شود و زان‌پس مظاهر زندگی شهری، دستمایۀ معناپروری و انتقاد می‌شود. شاعران پست‌مدرن اما، با گذر چند دهه به حیات شهری خو کرده و آن را چون بخشی ناگزیر از زندگی‌ و گاه یگانه با خویش تلقی می‌کنند؛ بدین جهت شعر پست‌مدرن متأثر از نگرشی انتقادی-التزامی به زندگی شهری است.